نقش مدیریت منابع آب در معیشت پایدار خانوارهای نواحی روستایی نمونه پژوهش: دهستان مزرعه شمالی و جنوبی شهرستان آق‌قلا

طرح مسئله: کمبود آب، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های قرن حاضر است و با توجه به رشد روزافزون جمعیت، مصرف و تقاضای آب به‌ویژه برای روستاییان که بیشتر در بخش کشاورزی فعالیت دارند، همواره رو به افزایش است. چنین وضعیتی موجب نگرانی روستاییان و مسئولان شده است؛ بنابراین در همین زمینه، سیاست‌ها و طرح‌هایی برای مدیریت عرضه و تقاضای آب مطرح شده که به «مدیریت یکپارچه منابع آب» معروف است.هدف: با توجه به خشکسالی‌های اخیر و نقشی که منابع آب در تامین نیاز نواحی روستایی برای فعالیت‌های کشاورزی دارند، هدف پژوهش حاضر، بررسی مدیریت منابع آب در معیشت پایدار خانوارهای روستایی شهرستان آق‌قلاست.روش: پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی‌تحلیلی و پیمایشی است. بر این اساس پرسش‌های متعددی در مقیاس‌های مختلف اندازه‌گیری در قالب پرسش‌نامه تهیه و تنظیم شد. از تعداد 26 سکونتگاه روستایی، 8 روستای پرجمعیت (5 روستای ترکمن‌نشین و 3 روستای سیستانی‌نشین) در حاشیه رود گرگان با تعداد 3913 خانوار و براساس فرمول کوکران، 363 سرپرست خانوار به‌مثابه حجم نمونه انتخاب شدند و با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده مورد پرسشگری قرار گرفتند. برای تحلیل و سنجش داده‌ها از آزمون‌های مک‌نمار، فریدمن، t مستقل و کای اسکوئر استفاده شد.نتایج: نتایج نشان می‌دهد بین مدیریت منابع آب و ارتقای شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی با استفاده از آزمون مک‌نمار و همچنین افزایش بهره‌وری در معیشت پایدار خانوارهای روستایی با استفاده از آزمون فریدمن و کای اسکوئر رابطه معنادار در سطح 95 درصد وجود داردو این رابطه باعث ماندگاری جمعیت در نواحی روستایی شده است؛ بر این اساس حمایت دولت از کشت‌های با نیاز آبی کم، ترویج و گسترش کشت هیدروپونیک و کشت گلخانه‌ای، آموزش کشاورزان با روش‌های کاهش مصرف آب و نیز آموزش روش‌های نوین آبیاری و اختصاص اعتبارات بلندمدت، راهکارهای مناسبی برای افزایش بهره‌وری در مسیر مدیریت منابع گرانبهای آب است.نوآوری: این پژوهش برای نخستین‌بار در نواحی سیل‌زده روستایی شهرستان آق‌قلا به‌منظور سازگاری کشاورزان با طرح‌های نوین کشت در راستای بهبود معیشت پایدار خانوارهای روستایی انجام می‌شود.

The Role of Water Resources Management in the Sustainable Livelihood of Rural Households(Case Study: Northern and Southern Mazraeh of Aq Qala Township)

Statement of the Problem: One of the biggest challenges of the present century is water shortage. Due to the increasing population growth, the consumption and demand for water have always been increasing, especially for rural people because most of them are farmers. This situation has become a big concern for them as well as authorities. Therefore, appropriate policies and plans have been raised for the management of water supply and demand known as the integrated management of water resources.Purpose: The purpose of the present study was to investigate the effect of water resources management in sustainable livelihoods of rural households due to the consecutive droughts in Aq Qala Township.Methodology: This research had an applied purpose and a descriptiveanalytical method. Accordingly, multiple questions were set in the form of a questionnaire. Rural households in two Voshmgir rural areas constituted the statistical population. The statistical sample consisted of 363 farmers in northern and southern Mazraeh rural districts who were selected by the simple random sampling method. Data were analyzed by statistical tests such as Mac McNemar, Friedman, Independent Samples TTest, and Chisquare.Results: Using Friedman and Chisquare tests, the results showed a significant relationship (95%) between water resources management and increasing productivity in the sustainable livelihoods of rural households leading to population retention in rural areas. Accordingly, the government’s support of the planting of products with fewer water requirements, promoting greenhouse and hydroponic planting, training of farmers with water use reduction and new irrigation methods, and assigning longterm credits by the government can be appropriate solutions to increase productivity in the realization of water resources management.Innovation: This study was performed for the first time in a rural flooded zone in Aq Qala Township in order to improve the sustainable livelihoods of rural households.