تحلیل و آینده‌نگری تحولات کالبدی سکونتگاههای روستایی پیراشهری واقع در حریم کلان‌شهر مشهد

طرح مسئله: کاربری اراضی، پدیده‌ای پویا با تغییرات زمانی و مکانی ناشی از فشارهای انسانی و توسعه است. آگاهی از نحوه استفاده از تغییرات کاربری و بررسی علل و عوامل آنها در چند دوره زمانی برای برنامه‌ریزان و مدیران اهمیت ویژه‌ای دارد. بر این اساس پژوهش حاضر در پی ارزیابی و گسترش هشت روستای نمونه در حریم شهر مشهد طی سال‌های 1380-1398 و سپس پیش‌بینی تغییرات تا سال‌های 1410 و 1425 است.روش: روش پژوهش حاضر، توصیفی‌تحلیلی و هدف آن، کاربردی است. داده‌های مورد نیاز پژوهش به روش اسنادی گردآوری و برای پی‌بردن به نوع و میزان تغییرات رخ‌داده در منطقه پژوهش و تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره لندست 7 سنجنده etm+ (سال‌های 1380 و 1386) و لندست 8 سنجنده oli (سال‌های 1392 و 1398) استفاده شد. پس از طبقه‌بندی نظارت‌شده تصاویر با الگوریتم حداکثر مشابهت، برای بررسی تغییرات کاربری اراضی در روستاهای نمونه مدل زنجیره مارکوف، برای پیش‌بینی روند تغییرات تا سال 1410 و 1425 مدل ca مارکوف و برای اعتماد به طبقه‌بندی شاخص کاپا به کار رفت.نتایج: نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد بیشترین تغییر کاربری در محدوده‌های ساخته‌شده بوده و کاربری‌های ساخته‌شده به‌شدت افزایش یافته و کاربری‌های باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی کاهش شدیدی داشته است؛ به‌طوری که محدوده‌های ساخته‌شده 1008.67 هکتار (241.57درصد) و اراضی فاقد کاربری 32.28 هکتار افزایش و مزارع و باغ‌ها 1060.55 هکتار کاهش یافته است. این تغییرات در روستاهای حسین‌آباد قرقی، گرجی سفلی و قلعه سیاه مشهودتر است. براساس پیش‌بینی مارکوف، مساحت محدوده‌های ساخته‌شده در افق 1410 حدود 110٫77% و در افق 1425 حدود 113.18% تغییر خواهد کرد؛ بنابراین لازم است با برنامه‌ریزی مناسب از گسترش بی‌رویه شهر مشهد و روستاهای پیرامونی به سمت باغ‌ها و اراضی کشاورزی جلوگیری شود.نوآوری: برای نخستین‌بار روند و آینده‌نگری تغییرات کاربری اراضی در سکونتگاههای روستایی به‌ویژه پیراشهری با تصاویر ماهواره‌ای بررسی و پیش‌بینی می‌شود.

Analysis and Forecasting of Physical Developments in Periurban Rural Settlements of Mashhad Metropolitan Area Privacy

Statement of the Problem: Land use is a dynamic phenomenon whose temporal and spatial changes are caused by human pressures and development. Knowledge of how to use user changes and their causes and factors over a period of time can be of great interest to planners and managers. The present study seeks to evaluate and extend eight sample villages in Mashhad during 20012019 and then predict changes to 2031 and 2046.Methodology: The research method is descriptiveanalytical and it is applied in terms of the purpose. The required data were obtained through the documentary method; and Landsat 7 ETM + satellites (2001 and 2007) and Landsat 8 OLI satellites (2013 and 2019) were used to map land use and survey changes in the study area. After supervised classification of images with maximum similarity algorithm, Markov chain model was used to investigate land use changes in sample villages. Also, the CA Markov model and the Kappa index were used to predict the trend of changes up to 2031 and 2046 for confidence in classification.Results:The results showed that most of the user change occurred in the built ranges, and land use has increased sharply, and land and garden land use has fallen sharply, with 1008.67 hectares (241.57%) and 32.28 hectares of unused lands and 1060.55 hectares of fields and orchards, respectively. These changes were more frequent in the villages of Hossein Abad Gharqi, Georgian Sefli and Ghale Siah (Black Castle). According to Markov’s Model, the built area in 2031 and 2046 will change by 110.77% and 113.18%, respectively. Therefore, it is necessary to prevent unauthorized expansion of Mashhad and surrounding villages to gardens and agricultural lands with proper planning.Innovation: For the first time, the process of land use changes in rural settlements, especially periurban settlements, is studied and predicted by satellite imagery.