تحلیل فضایی فقر شهری با روش تحلیل عاملی؛ نمونه مطالعه: قائمشهر

طرح مسئله: یکی از مهم‌ترین معضلات شهری، شکل‌گیری و تمرکز پدیده فقر است که از عوامل اصلی ناپایداری شهرها به شمار می‌رود. هدف: هدف از این پژوهش، تحلیل پراکنش فضایی شاخص‌ها و نماگرهای فقر شهری در قائمشهر است. روش: پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی تحلیلی است. داده‌های مربوط به مبانی نظری پژوهش به شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری شده و داده‌های خام پژوهش از بلوک‌های آماری شهر است که براساس سرشماری مرکز آمار ایران تهیه شده است. برای بی‌مقیاس‌سازی شاخص‌ها از روش فازی و برای سنجش وضعیت فقر از روش تحلیل عاملی استفاده شده است. محاسبه شاخص‌های فقر با کمک نرم‌افزار excel و تحلیل عاملی با کمک نرم‌افزار spss صورت گرفته است. برای انجام تحلیل فضایی، روش‌های لکه‌های داغ و خودهمبستگی فضایی موران در محیط نرم‌افزار gis به کار رفته است. نتایج: نشان می‌دهد فقر در قائمشهر الگوی توزیع خوشه‌ای و خودهمبستگی فضایی دارد. بیشترین لکه‌های داغ در نواحی بیرونی و حاشیه‌ای شهر و بیشترین لکه‌های سرد در نواحی مرکزی، شرقی و همچنین قسمت‌هایی از جنوب غربی شهر دیده می‌شود. براساس یافته‌ها 46.7درصد مساحت و 35.1درصد جمعیت قائمشهر در پهنه فقیر و بسیار فقیر قرار دارند. براساس نتایج، قسمت‌های مرکزی شهر را بلوک‌های بسیار مرفه و مرفه دربرمی‌گیرد و قسمت‌های بیرونی و حاشیه‌ای با بلوک‌های فقیر و بسیار فقیر احاطه شده است که این امر شکاف جغرافیایی چشمگیری را در سطح قائمشهر نشان می‌دهد. نوآوری: ازجمله نوآوری‌های این پژوهش، استفاده از شاخص‌های جدید نظیر درصد افراد بدون همسر، درصد مهاجران واردشده و درصد واحدهای مسکونی با یک اتاق و همچنین استفاده از روش فازی برای بی‌مقیاس‌سازی فازی شاخص‌های فقر شهری است.

UrbanPoverty Spatial Analysis, Using FactorAnalysis Method (Case Study: Qaa’emshahr City)

problem statement: One of the greatest Urban challenges, is the formation and focusing of poverty phenomenon. Purpose: The purpose of this research is to analyze the spatial distribution of indicators and measures of urban poverty, in the Qaa’emshahr city. Methodology: The method of the present research is descriptiveanalytic, and in terms purpose, is applied. The data related to the theoretical foundations of the research, were prepared using documentary sources; while, the raw data of the research were extracted from the statistical urban blocks, based on the 1390 National Census. We benefited from Fuzzy Method for unscaling the indicators of urban poverty, and factor analysis method, to measure the poverty situation in Qaa’emshahr. We used Excel software, to measure urban poverty indicators. Then, we used in SPSS software for factor analysis. For Spatial Analysis, we used hot spots Method and Moran spatial autocorrelation in Gis software environment. Results: results show that poverty in the city of Qaa’emshahr has cluster distribution and spatial autocorrelation. Most of hot spots are in outer and peripheral parts of Qaa’emshahr city, and most of cold spots are in the central, east, as well as parts of the south west parts of the city to parts of the city. Based on the foundings, 46.7% of the area, and 35.1% of the population of the city of Qaa’emshahr, are discerned as poor and very poor. Also, the central parts of the city are covered by the very affluent and affluent blocks, and in the outer and peripheral parts of the city, there are blocks of poor and very poor; showing a massive gap in different parts of the Qaemshehr city. Innovation: Among the innovations of this research, are the use of new indicators such as the percentage of unmarried people, the percentage of immigrants entered, and the percentage of sigleroom residential units; as well as using fuzzy method for nonscaling of urban poverty indicators.