تحلیل محتوای کیفی سیاست‌های فضایی توسعه روستایی کشور پس از انقلاب اسلامی

نگرش یکپارچه به عناصر کلیدی سیاست‌گذاری فضایی روستایی شامل مکان‌ها، مردم و فعالیت‌ها در تدوین قوانین، برنامه‌ها و سیاست‌ها موجب توسعه پایدار روستایی می‌شود. نبود نگرش یکپارچه و بخشی‌نگری در فرایند تدوین برنامه‌های توسعه روستایی در ایران موجب شده است توسعه پایدار این مناطق با چالشی جدی مواجه شود. هدف مقاله حاضر، تحلیل محتوای کیفی سیاست‌های فضایی توسعه روستایی کشور است. مقاله حاضر به لحاظ ماهیت از نوع پژوهش‌های بنیادی و به لحاظ هدف از نوع پژوهش‌های توسعه‌ای است. روش تحلیل داده‌ها مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی جهت‌دار است. مقوله‌های سیاست‌گذاری فضایی شامل سیاست‌های مکان‌محور، توسعه پایدار کالبدی و نهادینه‌شدن سیاست‌های توسعه پایدار است. این مقوله‌ها شامل 11 شاخص یا زیرمقوله می‌شوند که چهارچوب مفهومی پژوهش را تشکیل می‌دهند. برای تحلیل محتوای کیفی سیاست‌های فضایی براساس شاخص‌های 11گانه پژوهش، پس از استخراج واحد معنا، فشردگی جملات و رمزگذاری، تعداد 143 رمز به دست آمد. این رمزها در طبقات مختلف (مقوله‌ها و شاخص‌ها) با توجه به ارتباط مفهومی و موضوعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد از 143 رمز استخراج‌شده، شاخص ماهیت برنامه‌ریزی، بودجه‌ریزی و تدوین استراتژی ملی توسعه پایدار با 21 رمز (14.68درصد) در رتبه نخست، سه شاخص ابعاد اقتصادی، ابعاد زیربنایی کالبدی و هماهنگی بخش‌ها و سطوح مختلف (ملی و محلی) به‌طور مشترک با 18 رمز (12.58درصد) در رده دوم و شاخص حمایت از مناطق عقب‌مانده با 15 رمز (10.48درصد) در رده سوم قرار دارند؛ بنابراین جهت‌گیری تدوین سیاست‌های فضایی توسعه مناطق روستایی به ‌سوی عوامل برنامه و بودجه‌ریزی، ابعاد زیربنایی کالبدی، اقتصادی و حمایت از مناطق عقب‌مانده است؛ درحالی‌که سهم عوامل اجتماعی، زیست‌محیطی و مشارکت سازمان‌های غیردولتی و بخش خصوصی در تدوین این سیاست‌ها اندک است. نوآوری پژوهش، تحلیل جامع اسناد سیاست‌گذاری شامل برنامه‌های توسعه پنج‌ساله، سیاست‌های کلی این برنامه‌ها، قوانین و سیاست‌های کلی نظام (تعداد 33 سند مرتبط) با استفاده از شاخص‌های سیاست‌گذاری فضایی است.

Analyzing the Qualitative Content of Spatial Policies of Rural Development in Iran’s Post Islamic Revolution

An integrated approach to the key elements of rural spatial policymaking including places, people and activities in the formulation of laws, programs and policies; promotes sustainable rural development. Lack of integrated vision, while having a sectorial approach, in the process of formulating rural development programs in Iran, has caused serious challenge to the sustainable development of these areas. The aim of this paper is analyzing the qualitative content of spatial policies of rural development in Iran. The present paper is a fundamental research in terms of nature; and a developmental research, in terms of purpose. Data analyzing method in this paper is based on qualitativecontentoriented Analysis. Spatial policy subjects, include placebased policies, physical sustainable development, and the institutionalization of sustainable development policies. These categories include 11 indicators (subcategories), constituting the conceptual framework of the research. Qualitativecontent Analysis of spatial policies, based on the 11 indicators or subcategories of the research, 143 codes were obtained, after extracting the unit of meaning, compressing the sentences, and encoding. These codes were categorized in different categories (categories and indicators), respecting their conceptual and thematic relationship.  Results showed that of total of 143 codes extracted, the index of planning nature, budgeting, and making Sustainable Development National Strategy, with 21 codes (14.68%) ranked in the first; three indicators of economic dimensions, physicalinfrastructural dimensions, and coordination of sectors and Different levels (national and local), ranked the second place with 18 codes (12.58%); and finally the indicator of backwardedregions protection, with 15 codes (10.48%) ranked the third place. Therefore, the orientation of spatial policies for rural development is towards planning and budgeting factors, physicalinfrastructural dimensions, economic, and backwarded regions supporting, while the share of social and environmental factors and the participation of NGOs and the private sector in the formulation of these policies, is little. The Innovational aspect of this paper is its comprehensive analysis of policymaking documents including fiveyear development plans, general policies of these plans, general laws and system policies (33 related documents) using spatial policy indicators.