واکاوی آماری تواتر و تداوم روزهای یخ‌بندان در استان خراسان جنوبی با بهره‌گیری از مدل زنجیره مارکوف

امواج سرما و یخ‌بندان از مهم‌ترین پدیده‌های طبیعی است که بیشتر در دوره سرد سال اتفاق می‌افتد. آنچه در این ‌بین سبب توجه به این پدیده شده، بازخوردهای آن در طبیعت و زندگی انسان است که گاه تنش‌های شدید منفی و گاه بازخوردهای مناسبی را در پی داشته است؛ به‌ویژه اینکه گاهی از الزامات بخشی از مراحل کشاورزی و باغداری است. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی یخ‌بندان‌های روزانه استان خراسان جنوبی به تفکیک ماهیانه و فصلی است؛ بدین منظور از داده‌های کمینه دمای روزانه ایستگاه‌های همدید استان طی دوره آماری 2014-1988 و برای بررسی احتمال رخداد و تواتر یخ‌بندان‌ها از روش زنجیره مارکوف مرتبه یک بهره برده شد. در ادامه، تداوم 2 تا 5 روزه یخ‌بندان نیز واکاوی شد. یافته‌های پژوهش نشان داد ایستگاه همدید قائن در شمال و پس از آن ایستگاه بیرجند در مرکز استان با بیشینه رخداد یخ‌بندان و درنتیجه بیشینه تداوم آن در استان خراسان جنوبی همراه بوده است. در این ‌بین ایستگاه نهبندان کمینه احتمال رخداد یخ‌بندان را تجربه کرده است. تداوم دو روزه یخ‌بندان در تمامی ایستگاه‌ها، کمینه دوره بازگشت را نشان دادند که گویای پایایی و تداوم کمتر روزهای یخ‌بندان در خراسان جنوبی است. تمامی ایستگاه‌های واکاوی‌شده در منطقه مدنظر از زنجیره مارکوف مرتبه اول پیروی می‌کنند. از این ‌بین فقط ایستگاه نهبندان از این امر مستثنی شده که پدیده یخ‌بندان را تجربه نکرده است؛ به بیان دیگر وقوع روز یا روزهای یخ‌بندان به شرایط اقلیمی روزهای گذشته وابسته است. آغاز یخ‌بندان‌های پاییزه استان خراسان جنوبی در ماه نوامبر (آبان) بوده که به نخستین یخ‌بندان‌های پاییزه معروف است. شروع یخ‌بندان‌های زمستانه استان نیز در ماه ژانویه (دی) بوده است. بیشینه سیکل هوایی یخ‌بندان در ماه اکتبر (مهر) در ایستگاه قائن با حدود 0.058 و سپس در ماه نوامبر (آبان) در ایستگاه‌های فردوس و بشرویه به ترتیب با حدود 0.05 و 0.043 رخ داده است. یافته‌های این پژوهش نقش نواحی کوهستانی و مرتفع را در تواتر و تداوم یخ‌بندان در این گستره جغرافیایی تایید می‌کند.