نقد و بررسی ویژگی‌های واژگانی، زبانی، دستوری، و نگارشی منتهی‌الارب

فرهنگ‌های دوزبانه از دیرباز مورد توجه اهل لغت و واژه‌شناسان بوده است، زیرا این‌گونه فرهنگ‌ها از یک‌سو رواج زبان مادر و زبان برگردان را درپی داشته و ازسوی دیگر نیاز مترجمان را برآورده می‌ساخته است. چه‌بسا در تالیف فرهنگ‌های دوزبانه واژه‌هایی اصیل به‌کار گرفته شده که امروزه مهجور شده است و با احیای آن‌ها می‌توان به تنقیح و تزکیه زبان یاری رسانید. شاید بتوان گفت بیش‌ترین مزیت تالیف فرهنگ‌های دوزبانه حفظ و حراست از زبانی است که فرهنگی به آن زبان ترجمه می‌شود و شاید این مزیت را باید برای هر کتابی که از زبانی به زبان دیگر برگردان می‌شود، درنظر گرفت. اگر بنا باشد فارسی‌زبانان از هر فرهنگ یا کتابی به زبان اصلی آن بهره ببرند، بی‌گمان به ساختن واژه‌های معادل نخواهند پرداخت و لامحاله این بی‌اعتنایی ضعف زبان فارسی را درپی خواهد داشت. منتهی‌الارب از گونه فرهنگ‌های دوزبانه‌ای است که با وسعتی چشم‌گیر بر پایه قاموس فیروزآبادی و با بهره‌گرفتن از فرهنگ‌های دیگر، از عربی به فارسی برگردان شده است. مقاله حاضر کوششی است به‌منظور شناساندن این فرهنگ و بیان ارزش‌ها و یادکرد کاستی‌های آن، بدان امید که بیش‌تر مورد استفاده دانش‌پژوهان قرار گیرد.