بررسی زبانی اشعار درویش عباس گزی و فهلویات شیخ صفی ‌الدین اردبیلی

گویش گزی یکی از مهمترین گویش‌های برجا مانده از پهلوی اشکانی یا پهلوانیک در نواحی مرکزی ایران است که همواره هدف پژوهش بسیاری از محققان داخلی و خارجی قرار گرفته است. دیوان درویش عباس گزی قدیمترین و مهمترین اثر شعری در این زبان است که می‌تواند منبع موثری در شناخت عمیقتر در بررسی های زبانی این گویش واقع شود. در این تحقیق به بررسی اشعار درویش عباس گزی و فهلویات شیخ صفی‌الدین اردبیلی در سه سطح واجی، واژگانی و نحوی پرداخته شده‌است. زبان گزی و آذری کهن، بازماندگان زبان‌های ایرانی نو و در یک مجموعه زبانی هستند که می‌توانند به لحاظ زبان‌شناسی مورد مقایسه قرار گیرند. یافته‌های این پژوهش شباهت‌های بسیاری میان کیفیت آوایی و واژگانی دو شاعر نشان می‌دهد؛ مانند تحول واج «ژ» به «ی» در هر  دوگویش. هرچند تفاوت‌هایی در ساخت آوایی و نحوی سروده‌های درویش عباس و شیخ صفی دیده می‌شود. سخنان برجای مانده از دو متفکر، غالباً به صورت شعر و دارای منطق شعری(و در تنگنای وزن و قافیه) است. علاوه بر این هر دو شاعر  در این اشعار متاثر از ساختار زبان فارسی هستند. به طوری که بسیاری از واژه‌ها، ترکیب‌ها و الگوی دستوری برگرفته از فارسی است.

linguistic study of divan darwish abbas gazi and ṣāfī ad-dīn isḥāq ardabīli

gazi dialect is one of the most important dialects which lefts from the parthian or pahlavanic in the central regions of iran and has always been the aim of research by many domestic and foreign scholars. divan darwish abbas gazi is the oldest and mostimportant literal work in this language that can be an effective source for deeperknowledge in the linguistic studies of this dialect. in this research, the poems of darvishabbas gazi and fahlaviat of sheikh safi al-din ardabili have been studied in threelevels: phonological, lexical and syntactic. old gazi and azari languages are theremnants of modern iranian languages in a linguistic subdivision that can be comparedlinguistically. the findings of this study show many similarities between the phoneticand lexical quality of the two poets; like the evolution of the phoneme ž to y inboth of them. however, there are differences in the phonetic and syntactic compositionof the poems of darvish abbas and sheikh safi. the words left by the two thinkers areoften in the form of poetry and have poetic logic (rhythm and rhyme). in addition, bothpoets in these poems are influenced by the structure of the persian language. so thatmany words, combinations and grammatical patterns are derived from persian.