بررسی، تحلیل و نقد حماسی ‌های دینی از قرن یازدهم تا چهاردهم هجری قمری با تاکید بر اردیبهشت‌نامه ، شهنشاه‌ نامه، مقامات حسینی

به پیروی از حماسه‌های اولیّه، گونه دیگری از حماسه شکل گرفت که با نام حماسه‌های ثانویه یا مصنوع از آن‌ها یاد می‌شود؛ گونه‌ای از انواع حماسه که به تقلید از حماسه‌های اولیّه شکل گرفته،حماسة دینی یا مذهبی است که سرایندگان آنها بر اساس جنگ‌هایی که در تاریخ اسلام ،بویژه روزگار نخستین ظهور اسلام، روی داده، به تبعیّت از متون حماسی،به شرح دلاوری‌های یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ اسلام که نزد بیشتر مسلمانان جایگاه والایی داشته،پرداخته‌اند. سرایش چنین منظومه‌هایی از قرن پنجم آغاز شده لیکن در روزگار صفویّه به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی رواج و ادامه یافته است به گونه‌ای که در فاصلة قرن یازدهم تا چهاردهم فقط در منطقة اصفهان بیش از بیست منظومه حماسی دینی احصاء شده که هنوز به قلمروهای پژوهشی راه نیافته‌اند.پژوهش حاضر ضمن تبیین جنبه‌های مختلف حماسه‌های دینی با روش توصیفی- تحلیلی، به تحلیل و نقد حوزه‌های گوناگون سه منظومة (نسخه های خطی) اردیبهشت نامة سروش اصفهانی و شهنشاه‌نامة میرزا جعفر اصفهانی و مقامات حسینی، اثر محمداکبر اصفهانی قائنی به عنوان نمونه‌های حماسه‌های دینی پرداخته-است.حاصل پژوهش نشان می‌دهد سرایندگان آثار به دستگاه زبانی و بلاغی چندان توجه نکرده‌اند به‌نحوی که گاهی مختصّات حماسی و غنایی درهم آمیخته شده است؛دستگاه معنایی و محتوایی بسیار مورد توجّه سرایندگان بوده و کوشیده‌اند متن را محملی برای بیان دریافت‌های دینی و اعتقادی خویش که آمیزه‌ای از تاریخ و توان شاعر است، قرار دهند.در این میان اردیبهشت‌نامه و شهنشاه‌نامه دارای بسیاری از مولفه‌های حماسه هستند لکن مقامات حسینی غیر از وزن،فاقد بسیاری از مولفه‌های حماسی به نظر می‌رسد.

study, analysis and critique of religious epics from the 11to t 14 century ah beased on ordibeheshtnameh, shahanshahnameh, maghamat-e-hosseini

following the primary epics, another type of epic was formed, which is called secondary or artificial epics; a type of epic that is formed by imitating the original epics is a religious epic whose poets are based on the wars that took place in the history of islam, especially in the days of the first emergence of islam, according to epic texts. they describe the heroism of one of the most prominent figures in the history of islam, who held a high position among most muslims. the composition of such poems began in the fifth century, shortly after the time of ferdowsi, but in the safavid era due to political and social conditions has been narrated and continued and the attention of poets in later periods to this literary form has been much. in the period between the 11th and 14th centuries, more than twenty religious epic poems have been counted in the isfahan region alone, which have not yet entered the realms of research.the present study, while explaining the various aspects of religious epics with a descriptive-analytical method, has analyzed and criticized the various areas of the three collections (manuscripts) ordibeheshtnameh,shahanshahnameh, maghamat-e-hosseini as examples of religious epics. the result of the research shows that the poets of the works did not pay much attention to the linguistic and rhetorical system in such a way that sometimes the epic and lyrical elements are mixed; the semantic and content system has been highly regarded by poets and they have tried to use the text as a means of expressing their religious and doctrinal perceptions, which is a mixture of history and the poetic preparations. in the meantime, ordibeheshtnameh and shahnshahnameh have been very much influenced by ferdowsi’s shahnameh, but maghamat-e-hosseini, apart from rhythm, seem to lack many epic components.