کارکرد فرهنگ و زبان عامه در تکوین گفتارنوشت‌های عرفانی (بر اساس معارف بهاء ولد، معارف ترمذی، معارف سلطان‌ولد)

فرهنگ و زبان عامه مرزهایی مشترک و متداخل با ادب رسمی دارد و تعامل این دو حوزه با یکدیگر در تاریخ ادبی ما همواره وجود داشته ؛ اما در برخی جریان های سبکی و فکری این تعامل پررنگ تر بوده است. یکی از گونه های نثر که پیوندی عمیق با ساحت زبان و فرهنگ عامه دارد گفتارهای شفاهی اهل عرفان است که برخی با نام «معارف» شهرت یافته اند. نقش پذیری از این ساحت تنها منحصر به استفادۀ زیبایی شناسانه از چند عنصرِ متاثر از فرهنگِ زیستِ گوینده نیست؛ بلکه پیوندی استوار با روساخت و زیرساخت این آثار دارد. نوشتۀ حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با هدف درک و شناسایی بهتر تعامل ادب رسمی و ادب عامه در حوزۀ ادب عرفانی به واکاویِ سه اثر معارف بهاء ولد، معارف محقق ترمذی و معارف سلطان ولد پرداخته است. جست وجو در رشته های درهم تنیدۀ این متن ها با حوزه های فرهنگ و زبانِ مردم و تحلیلِ بسترها و اجزایِ ساختِ تصاویر آفریده شده افزون بر آشکار ساختن جزییاتی ارزشمند و گاه فراموش شده از زبان و فرهنگ عامه و تحولات آن در گذر زمان، در فهم بهتر این متون و شناخت دقیق تر ساختار اندیشگانی و فرهنگی گویندگان آن نیز سودمند بوده و رویکردهای مردم گرایانۀ ایشان را هم پدیدار ساخته است.

The Function of Public Language and Culture in the Evolution of Mystic Verbal Speeches)Based on Bahavalad Ma’arif, Tirmidhi Ma’arif, and Sultan Walad Ma’arif(

Public culture and language have conventional and intersecting boundaries with formal literature, and the interaction between these two fields has always existed in our literary history. However, such interaction has been more salient in some intellectual trends and genres. One genre of prose that is deeply linked to the public language and culture is theosophists’ verbal speech, part of which is known as “Ma’arif”. The influence that the public language and culture has on these texts is not just limited to the aesthetic use of a few elements or the speakers’ lived culture.  Rather, it has a strong association with the substructure and superstructure of these works. The present research is an analyticdescription study aimed at a better perception and identification of the interaction between formal and public literature in the area of mystical literature through analyzing three works of Baha valad Ma’arif, Burhan alDin Muhaqqiq Tirmidhi Ma’arif, and Sultan Walad Ma’arif. Scrutiny into the text lines interwoven into the areas of public culture and language and analysis of the ground and elements of created pictures revealed precious and perhaps forgotten details about public language and culture and its development through time.  Furthermore, such analysis has been useful to understand these texts and to recognize the structure of their speakers’ thought and culture, besides disclosing their anthropological tendencies.