بررسی زمینه‌های رشد خودکامگی در مدایح فارسی (از دوره‌ سامانیان تا دوره‌ سلجوقیان)

نظام سیاسی جامعه‌ سنّتی ایران تا قبل از عصر مشروطه غالباٌ ساختاری استبدادی داشته است. در چنین جامعه‌ای پادشاه و کارگزاران او بدون التزام به هیچ قانونی بر اریکه‌ قدرت و سلطنت تکیه می‌زده‌اند و کام دل خویش را از ملّت و رعیت می‌ستاده‌اند، لذا همه‌ این حکومت‌ها در بدو تشکّل خود در جست و جوی جای پایی در جهت تحکیم بخشیدن به مقبولیت و مشروعیت خود بوده‌اند. نویسندگان در این پژوهش با روش تحلیل محتوا به بررسی زمینه‌های رشد خودکامگی در مدایح فارسیِ پنج شاعر پارسی‌گوی (رودکی، عنصری، فرخی، معزّی و انوری) در سه دوره‌ سامانیان، غزنویان و سلجوقیان پرداخته‌اند، و با یادکرد زمینه‌ها و عوامل موثر، نشان  می‌دهند که چگونه دستگاه قدرت با همه‌ نهادهای اجتماعی، دینی، فقهی، کلامی، تفسیری، روایی، ادبی و... ارتباط برقرار کرده و از همه عناصر باستانی و اسلامی و بعضاً باورهای اجتماعی و خرافی حاکم بر جامعه در جهت مشروعیت سیاسی، و در تحلیل نهایی در جهت پوشش نهادن بر خودکامگی خود بهره‌ برده است. در این تحلیل نقش عناصر ایدئولوژیک مثل اعتقاد به گزینش الهی سلطان و مقام ظلّ‌اللهی او، مجری قضا و قدر بودن سلطان، تایید الهی و نصرت او،  بخت و دولت عالی سلطان و نیک اختری او از عوامل پررنگ‌تر است.

Investigating the Roots of Authoritarianism Development in Persian Panegyrics:From the Samanids to the Seljuks Periods

The political system of traditional Iranian society prior to constitutional era often had an authoritarian structure. In such a society, the king and his agents relied on the throne of power and monarchy without any law or rule, and abuse people to satisfy their desires.  All of these governments, therefore, at the beginning of their formation have sought to consolidate their credibility and legitimacy. In this study, the authors utilized content analysis method to examine the roots of authoritarian growth and its effective backgrounds and factors in Persian panegyrics of five Persianspeaking poets,i.e., Rudaki, Onsori, Farrokhi, Moezzi, Anvari, in the three periods of Samanids, Ghaznavids and Seljuks . The findings showed how the center of power and government has been connected with all social, religious, jurisprudential, theological, interpretive, hadith, and literary mechanisms and institutions. In addition, the finding revealed that the center of power has also used all the ancient and Islamic elements and some social and superstitious beliefs of the society for political acceptance and legitimacy, and finally for covering governments’ despotism and authoritarianism. In this analysis, the role of ideological elements, such as believing in the selection of the Sultan by God and his position as the God’s shadow on earth, the Sultan’s role as the actor of fate, his divine approval and victory, luck and his goodness are among other influential factors.