بررسی و تبیین ضبط‌های چندگانۀ برخی ابیات در مجموعه اشعار رودکی با تکیه بر تصحیح نفیسی

اشعار شاعران پارسی‌زبان به‌ویژه شعر شاعران حوزه‌ی خراسان، با توجّه به این‌که در کتاب‌های لغوی، بلاغی، تذکره‌ها، و نیزنسخه‌های خطّی از جمله: جُنگ‌ها، سفینه‌ها و ...  با تعدد ضبط‌ و صورت‌های متفاوت همراهند، باید با احتیاط  خاصّی، بررسی  شوند. از جمله‌ی این شاعران، رودکی سمرقندی است که مصححان و گردآورندگان اشعار وی، با استفاده از منابع متعدد، به تعداد اندکی از اشعار و ابیات پراکنده‌ی این شاعر، دست‌یافته‌اند. باوجود این، در برخی از چاپ‌های دیوان رودکی به‌ویژه چاپ دوّم محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی از نفیسی، برخی ابیات بنابه نظر مصحح یا دلایل دیگر، با صورت‌های دوگانه یا چندگانه‌ ضبط شده، که اغلب نتیجه‌ی تصحیف و تحریف کاتبان و مولفان منابع مستند اشعار رودکی هستند.این صورت‌های چندگانه‌ی ابیات، علاوه بر آن‌که نیازمند تصحیح انتقادی مجدد هستند، از آنجا که به عنوان ابیاتی مستقل وارد دیوان رودکی شده‌اند، می‌باید دوباره واکاوی و تبیین شوند. نگارندگان این  پژوهش، سعی دارند پس از بررسی مجدد منابع مستند اشعار رودکی، با استفاده از منابع چاپی و خطّی متعدد، ریشه‌ی تعدد در صورت‌های مختلف این ابیات را نشان دهند؛ سپس ایرادِ ورودِ برخی از این ابیات را به عنوان یک بیت مستقل از  رودکی در چاپ‌های مختلف دیوان وی به‌ویژه تصحیح نفیسی، برطرف سازند.

Examining and Explaining the Multiple Recordings of Some Verses in Rudaki’s Collection of Poems Based on Nafisi Correction

The Persian poems by khorasanistyle poets in different literary sources, including manuscripts, are required to be addressed with caution due to the variants associated with some of them. One of these poets is Rudki Samarqandi whose poems are collected by a number of editors. Yet, in some collections of his works (in particular, the 2nd edition by Saeed Nafisi) some verses have been included in variant forms a practice rooted in inaccurate citation or negligence on the part of the editors. Now, because such poems are included in his collections as indepent and reliable poems, they need to be reexamined in a scholarly way. The present researchers have done their best (upon careful study of valid copies) to find the main cause/causes of existence of such variations; this has been followed by suggesting a number of ways to avoid any future inclusion in the next publications.