تصحیح و توضیح چند اصطلاح حوزۀ اطعمه در کلّیات بسحاق شیرازی

شیخ جمال‌الدّین (فخرالدّین) بسحاق اطعمۀ شیرازی، از شاعران و نویسندگان نقیضه‌سرای قرن هشتم و نهم هجری و عصر تیموری است. او نقضیه‏های بسیاری را با توجّه به آثار مشهور شاعران و نویسندگان فارسی نوشته است که در نوع خود کم‏نظیرست. محور سخن بسحاق، اطعمه و توصیف آنهاست. کلّیّات بسحاق که شامل متونی منظوم و منثورست، امروز برای آگاهی از اصطلاحات خاص اطعمه، از منابع دست‌اوّل محقّقان است. از این رو، توضیح برخی از اصطلاحات دشوار در این متن و یافتن صورت صحیح آنها، از ضروریّات کار مصحّح و پژوهشگر این حوزه است که بی دانستن و تشخیص آنها، نمی‌توان به تصحیحی منقّح دست یافت. گفتنی است که این اصطلاحات به کار فرهنگ‌نویسان هم می‌آید. کلّیّات بسحاق را نخستین بار میرزاحبیب اصفهانی در سال 1302ق منتشر کرد و بیشترینۀ ارجاع‌های فرهنگ‎نویسان به همین چاپ است. اخیراً مرکز پژوهشی میراث مکتوب آن را با مقدّمه و فهرست‏هایی به کوشش منصور رستگارفسایی منتشر کرده است. در این چاپ بسیاری از کلمه‌های حوزۀ اطعمه، بی هیچ توضیحی رها شده یا به‎خطا معنی شده‌اند. در این مقاله، با توجّه به اطّلاعات درون‌متنی کلّیّات بسحاق و نیز دیگر منابع جنبی، به تصحیح و توضیح برخی از این اصطلاحات می‌پردازیم.

The Correction and Explanation of Some Terms in the Field of Food in the Boshāq’s Dīvān

Boshāq is one of the Parody poets and writers of the 8th and 9th centuries A.H. and the Timurid era. He has made Parody for many verses of Persian poets that are unique in their kind. Boshāq’s Dīvān are a collection of verse and prose and its axis is to define and describe different types of food. This book is one of the first hand sources for researchers to know the specific terms in this field. Explaining some difficult terms in this text and finding their correct form is one of the necessities of corrective work and research in this field, without knowing and recognizing them, a corrective correction can not be obtained. It should be noted that these terms are used by lexicographers. Boshāq’s Dīvān published for the first time in Istanbul by Mirzā Habib Esfahāni in 1302 A.H., and are the most references by lexicographers to this edition. Recently, the Written Heritage Research Center has published it with introductions and index by Dr. Mansour Rastegārfasāei, and due to the large number of interested people, it has reached its third edition. In this edition, many words in the field of food have been omitted without explanation or misinterpreted. In this article, we will correct and explain some of these terms, considering the intext information of Boshāq’s generalities and other ancillary sources.