بررسی مفهوم قدرت در شعر عرفانی عصر صفوی

به اعتقاد تحلیل گران گفتمان انتقادی، متون، منعکس کنندۀ تاریخ، روابط و ساختارهای اجتماعی، ایدئولوژی و کارکرد قدرت هستند و ازاین‌رو می توانند زمینه ای مناسب در مطالعات تحلیل گفتمان و نقد زبان شناختی باشند. اشعار عرفانی عصر صفوی، از چنین منظری، دلالت‌های ضمنی مهمی دارند و بخشی از واقعیات آن عصر را آینگی می‌کنند. بسامد بالای عناصر شیعی (نشانه‌ای از التقاط تشیع و تصوف)، حضور بالای نهاد در جملات (نشانه‌ای از بی‌پروایی شاعران در بیان ما فی‌الضمیرشان که خود معلول پیوند ایشان با مرکز قدرت است)، فراوانی جملات معلوم و بلند (نشانه‌ای از اطمینان گویندگان به گزاره‌های طرح شده) و... بخشی از این دلالت‌های ضمنی است. از سوی دیگر حواله دادن برخی کاستی‌ها به مردم عصر و زهاد و واعظان یا قضای ایزدی، نشان می‌دهد که این گویندگان یا هم‌چنان زیر سیطرۀ نگاه غالب و سنت‌های ادبی و عرفانی هستند یا به اقتضای روابطی که با مرکز حکومت دارند نمی‌توانند انتقادات را مستقیماً به سران حکومت و بدنۀ اصلی آن متوجه بکنند.

Study of the concept of power in mystical poetry of the Safavid era

Critical discourse analysts believe that Literary texts reflect history; social relations and structures; ideology and power function; Hence they can provide a good basis for discourse analysis and linguistic critique studies. The present research proves the critical analysis of the discourse of mystical poetry of the Safavid era. These poems, according to their sociocultural and political context, can be seen as the mirrors for ideology and power relations. The current study shows that the mystic of the Safavid era, due to his high social class and his alignment with the dominant ideological system, is outspoken and powerful. This is determined by the selection of vocabulary, syntax, chosen figures of speech, using the active or passive voice, topicalization of the subject, the context of the situation, intertextuality, and social context survey.