از حماسه به رمانس گونه‌شناسی داستان‌ عشقی-قهرمانی بر پایۀ بهرام‌نامه‌ها

داستان عشقی-قهرمانی یکی از انواع ادبی فارسی است که از جهاتی با داستان پهلوانی و از جهاتی با داستان عاشقانه مشابهت هایی دارد، اما تفاوت هایی که در این میان هست، باعث تمایز آن با این دو نوع مشابه می شود. در ادبیات غرب از دو نوع داستان عاشقانه و داستان عشقیقهرمانی، با عنوان مشترک «رمانس» (داستان عشقی) یاد می شود. «بهرام نامه» ها را که روایت گر داستان زندگی بهرام گورند، از مصادیق نوع ادبی رمانس در ادبیات فارسی دانسته اند. در این میان، بعضی این منظومه ها را در زمرۀ داستان های عاشقانه محسوب کرده اند. هدف این مقاله اثبات «عشقیقهرمانی» بودن این داستان و نیز شناخت ساختار روایی نوع ادبی «داستان عشقیقهرمانی» و یافتن وجوه تشابه و تمایز آن با دو نوع مشابه است. برای این منظور از ریخت شناسی، که یکی از ابزارهای دانش گونه شناسی در شناخت انواع ادبیِ روایی است، بهره گرفته شده است. در این مقاله ابتدا با ریخت شناسی پنج بهرام نامۀ مشهور و موجود ادبیات فارسی (هفت پیکر نظامی، هشت بهشت امیرخسرو، هفت اختر عبدی بیک شیرازی، بهرام نامۀ روح الامین شهرستانی و هفت منظر هاتفی) خویشکاری ها، شخصیت ها و الگوهای روایی این داستان، به عنوان یکی از مصادیق داستان عشقیقهرمانی شناسایی شده اند و در پایان بر همین اساس، وجوه تشابه و تمایز داستان عشقیقهرمانی با داستان پهلوانی و داستان عاشقانه بیان شده است.

From Epic to Romance:Typology of Heroic-Love Story Based on Series of BahramNameh

A heroic love story is a genre of the Persian literary that is similar in some aspects to love tales and in others to heroic tales; however, there are also differences that make it different from these two similar types. In the western literature, love and heroiclove tales both are referred as &romance&. In the Persian literature, the series of Bahramnameh describing the life of Bahram Gor are considered as examples of romance genre. Meanwhile, some categorizes these poems as love stories. The present study aims to prove the &loveheroic& nature of this story, to understand the narrative structure of the literary type of a &loveheroic story&, and to find its similarities and differences with two genres mentioned before. To this end, morphology, as a typological tool for the recognition of types of narratives in literature, is applied. First, Based on tale morphology in five famous series of Bahramnameh (Haft Peykar by Nizami Ganjavi, Hasht Bihisht by Amir Khosrow, Haft Akhtar by Abdi Beyk, Bahramnameh by RouhalAmin Shahrestani, and Haft Manzar by Hatefi), the paper identifies functions, characters and narrative models of this series as the example of heroiclove stories. Finally, its similarity and distinction with heroic and love tales are presented.