آن چه جرجانی از استعارۀ مفهومی نمی‌گوید

استعاره مفهومی یکی از دستاوردهای نوین زبان شناسی شناختی است. این نظریه استعاره را فراتر از یک تمهید بلاغی می نگرد و آن را یکی از سازوکارهای بنیادین ذهن انسانی می شمرد. بر اساس این نظریه کل نظام زبان- و حتی کل نظام تفکر در بشر- با کارکردهای استعاری شکل می پذیرد. این نظریه بسیار بدیع به نظر می رسد اما از آنجایی که در میان آرای بلاغیون اسلامی - و به ویژه در آرای جرجانی- مواضعی دیده می شود که استعاره را با ایجاد معنی و مفهوم سازی پیوند می دهد، بعضا به عدم تازگی نظریه استعاره های مفهومی حکم می کنند و بلاغیونی همچون جرجانی را مبدع اولیه این نظریه می پندارند. در این پژوهش صحت و اعتبار این ادعا سنجیده شده است. بی توجهی به آبشخور معرفتی نظریه ها ممکن است باعث پنداشت یکسانی آنها شود. از آنجا که استعاره های مفهومی از یافته های زبان شناسی شناختی است، به اصول و مبانی این شاخه علمی متعهد است؛ اصول و مبانی ای که در تاریخ فلسفه غرب و شرق تازگی دارد و در میان آرای بلاغیون اسلامی اثری از آن نیست. در این نوشتار کوشیده ایم نشان دهیم که چرا این اصول و مبانی، زاویه دید جدیدی رو به مفهوم استعاره باز می کند و بدون توجه به مبانی معرفتی آن، حرف تازه استعاره های مفهومی ناشنیده می ماند.

What Jurjani doesn’t say about the theory of Conceptual Metaphors

The theory of Conceptual Metaphors (CM) is one of the achievements of cognitive linguistics. This theory considers &metaphor& not merely as a rhetoric device but as a basic mechanism of human mind. According to this theory, the language system in whole – and even the thinking system in whole is formed through the metaphoric mechanisms. Though this theory seems to be novel, there are claims that Islamic rhetoricians– specifically Jurjani have already discovered the relationship between metaphor and the process of meaning formation. This has brought some of the researchers to the conclusion that the theory of CM is not a novel one and Jurjani must be regarded as the inventor of it. In this research we are going to assess the validity of this claim, trying to show how inattention to the epistemological roots of the theories may lead to the assumption of identicality between them. This theory, being one of the achievements of cognitive linguistics is bound to conform with the principles of the discipline, which are only recently discovered and are unprecedented in the entire history of western and eastern philosophy and there is no trace of them among the Islamic rhetoricians’ positions. The present writing tries to show why these principles and foundations introduce a new angle to the concept of metaphor, and disregard to its epistemological foundations will lead to the novel points of the theory of conceptual metaphors remaining unheard.