داغ ننگ و گفتمان طرد در روایت‌های صادق هدایت

در جهان معاصر با گذر از نظام معرفتی-انضباطیِ جهانشمول و باور اشرافی/طبقاتی جهان کلاسیک، توجه به جهان فردی و فردیت افراد میسر گردید و هویت سوژه‌های متنی بر مبنای سبک زندگی و انواع سرمایه‌های فردی و اجتماعی آنها، موضوع بازنمایی روایت‌های ادبی قرار گرفت. بر همین اساس، فقدان برخی از سرمایه‌ها یا خلل در آنها که به مثابۀ اشکالی از داغ ننگ سوژه‌ها مفروض است، به روایت درآمد. از میان داستان‌نویسان معاصر فارسی، صادق هدایت از برجسته‌ترین نمایندگان بازنمایی انواع داغ ننگ و گفتمان طرد ملازم آن است. در این نوشتار داغ ننگ سوژه‌ها و گفتمان طرد ملازم آنها، در چند داستان کوتاه صادق هدایت دلالت‌یابی و تفسیر شده است. نتیجه نشان می‌دهد که راوی داستان‌های هدایت در بازنمایی سوژه‌های متنی، داغ‌خوردگی آنان را در قالب سه شکل تنانه، شخصیتی/روانشناختی و قبیله‌ای/خویشاوندی بازنمایی کرده است که مبنای شکل‌گیری برخی از آنها همچون وضعیت شریف داستان بن‌بست و داود گوژپشت به مثابۀ امر پیشینی یا فلسفی می‌نماید و در مواردی هم اساس داغ ننگ سوژه‌هایی همچون آبجی‌خانم، عصمت‌السادات، حسن و حاجی مراد امری تاریخی بوده؛ حاصل مناسبات نامتوازن اجتماعی است. آنچه مهم می‌نماید این است که بازنمایی موارد مذکور از یک سو حاکی از استیصال بشر کنونی در کنار تشخص و استقلال برآمده از فردیت‌گرایی معاصر است از سوی دیگر حاوی وجوهی از پرسش/اعتراض‌های‌ فلسفی و اجتماعی است که پیشتر به این شکل صورتبندی نشده‌اند؛ اگرچه در مواردی موضع مولف پنهان داستان‌ها و در تداوم آن نگاه شخصی راوی هم در تشدید یا بسامد پرسش/اعتراض‌های مذکور اثر گذاشته است.

stigma and the discourse of rejection in sadegh hedayat’s narratives

in the contemporary world, by passing the universal epistemological-disciplinary system and the aristocratic/class belief of the classical world, it became possible to pay attention to the individual world and the individuality of individuals, and the identity of textual subjects based on their lifestyles and types of personal and social capitals is the subject of representation, literary narratives were placed. based on this, the lack of some capitals or a defect in them, which is supposed to be a form of stigma of the subjects, was narrated. among the contemporary persian novelists, sadegh hedayat is one of the most prominent representatives of the forms of stigma and the discourse of rejection associated with it. in this writing, the stigma of the subjects and the discourse of rejection associated with them have been guided and interpreted in several honest short stories. the result shows that the narrator of hedayat’s stories in the representation of the textual subjects has represented their grief in the form of three physical, personality/psychological and tribal/kinship forms, which are the basis for the formation of some of them such as the noble status of the story of bonbast and davood ggozheposht is seen as a historical or philosophical matter, and in some cases, the basis of the disgrace of subjects such as abji-khanom, ismat-al-sadat, hassan and haji murad is a historical matter; it is the result of unbalanced social relations. what is important is that the representation of the mentioned cases, on the one hand, indicates the desperation of the current human being along with individuality and independence arising from contemporary individualism, on the other hand, it contains aspects of philosophical and social questions/objections that were previously they are not formulated in this way; although, in some cases, the position of the hidden author of the stories and in continuation of that, the narrator’s personal view has also had an effect on the intensification or frequency of the mentioned questions/objections.