بن ‌مایه ‌شناسی نمادین مرگ در غزل اجتماعی معاصر

نماد پردازی یکی از ویژگی‌های مهم و برجسته‌ غزل اجتماعی معاصر است. در این اشعار برخی از بن‌ما‌یه‌ها به دلیل چندمعنا بودن از نقش بن‌مایه‌ صرف فراتر رفته و به نماد تبدیل شده‌اند. با توجه به اهمیت نمادها و بن‌مایه‌ها در تحلیل آثار ادبی و مطالعات سبک‌شناسی، شناخت درست این بن‌مایه‌های نمادین ما را با زاویه‌ دید شاعر، ذهنیت و روحیه‌ او، سطح فکر و اندیشه‌ و وضعیت سیاسی- اجتماعی دوره‌ تاریخی زندگی او آشنا می‌کند. یکی از کهن‌ترین موتیف‌هایی که به دلیل تاثیرگذاری عمیق آن بر انسان، از گذشته‌های دور مورد توجه بشر بوده مرگ است و هنرمندان، آثار هنری فراوانی درباره‌ موتیف مرگ خلق کرده‌اند. از مجموع 1236 غزلی که در بین سال‌های 1350 تا 1384 سروده و در کتاب غزل اجتماعی معاصر گردآوری شده‌اند، بن‌مایه‌ 308 غزل یعنی 25 درصد غزلیات، «مرگ» است. طبق بررسی‌های سبک‌شناختی، واژه‌های «شب»، «روز و صبح»، «خاموشی و سیاهی»، «بهار»، «خزان و زمستان»، «درخت»، «باغ»، «باد»، «خاک»، «آتش» و «خورشید و آفتاب» بن‌مایه‌هایی هستند که از طبیعت گرفته شده و به دلیل تکثر معنایی، کارکرد نمادین پیدا کرده و به نماد تبدیل شده‌اند. این مقاله می‌کوشد این بن‌مایه های نمادین را با روش توصیفی- تحلیلی بررسی کرده و معنای آن‌ها را در بخشی از غزل‌های اجتماعی معاصر بیان کند.

symbolic motifology of death in contemporary social sonnets

symbolist is one of the important and outstanding features of contemporary social sonnets. in these poems, some of the motifs have multiple meanings so they have became to symbols. symbols and motifs are significant in analysis of literary works and stylistic studies, so by correct understanding of these symbolic motifs we will understand the perspective of the poet, his mentality and spirit, the level of thought and the political-social situation of his life period. death is one of the oldest motifs that has been in the center of attention for a long time due to its tremendous impact on a person, and many works of art have created about that. from the total of 1236 sonnets written between 1350 sh to 1384 sh and collected in the book of contemporary social sonnets, “death” is the motif of 308 sonnets, i.e. 25% of them. according to stylistic studies, the words night, day and morning, silence and darkness, spring, reservoir and winter, tree, garden, wind, soil, fire and sun and sunshine are motifs that came from the nature. because of their multiple meanings, this motifs have symbolic function. this article tries to analyze these symbolic motifs with a descriptive-analytical method and express their exact meaning in some verses of contemporary social sonnets.