از ونوس و آدونیس شکسپیر تا «زهره و منوچهر» ایرج میرزا؛ پژوهشی در ادبیات تطبیقی

می‌دانیم که ایرج میرزا مثنوی نیمه‌تمام «زُهره و منوچهر» خود را با اقتباس از منظومۀ ونوس و آدونیس اثر ویلیام شکسپیر (1593) سروده است، اما در این مورد که آیا او در سرودن این مثنوی از ترجمۀ ناقص و منثور دکتر لطفعلی صورتگر با عنوان «عشق ونوس» (1304)، یا از ماخذ یا مآخذی دیگر نیز استفاده کرده است یا نه، اتفاق نظر چندانی وجود ندارد. در اینجا نشان می‌دهیم که دست‌کم بر اساس آنچه از ترجمۀ چاپ‌شدۀ دکتر صورتگر در سه شمارۀ مجلۀ سپیده‌دم به دست ما رسیده، و نیز براساس متنِ کامل منظومۀ ونوس و آدونیس، ایرج میرزا نگاهی به ترجمۀ صورتگر انداخته، اما علاوه بر آن از ماخذ یا مآخذ دیگر و حتی احتمالاً از تفسیرهای این منظومه نیز بهره برده است. با توجه به اینکه ایرج میرزا زبان فرانسه می‌دانسته و اشعاری از آن زبان به فارسی ترجمه کرده است، می‌توان این احتمال را قابل قبول دانست که او در ترجمه خود از متن ترجمه‌شدۀ فرانسوی ونوس و آدونیس همراه با تفسیرهای آن استفاده کرده است. بنابراین شاید ایرج میرزا در ماه‌های آغازین سال 1304 از طریق ترجمه‌های صورتگر با منظومۀ ونوس و آدونیس آشنا شده و سپس خود متن فرانسۀ آن منظومه را تهیه کرده و با اقتباس از آن کار سرایش «زهره و منوچهر» آغاز کرده، اما متاسفانه دست اجل در اسفند 1304 به وی امان نداده است تا کار اقتباس خود را به پایان برساند.

from venus and adonis by shakespeare to zohtre va manouchehr by iradj miraz

this paper deals with two narrative poems: zohre and manouchehr by iraj mirza, and venus and adonis by william shakespeare. it has been shown that zohre and manouchehr& has been composed based on a complete translated version (perhaps in frech) of &venus and adonis&. it has also been discussed that iraj mirza has taken a look at an incomplete persian translated version of &venus and adonis& by lotf-ali souratgar. this paper deals with two narrative poems: zohre and manouchehr by iraj mirza, and venus and adonis by william shakespeare. it has been shown that zohre and manouchehr has been composed based on a complete translated version (perhaps in frech) of venus and adonis. it has also been discussed that iraj mirza has taken a look at an incomplete persian translated version of venus and adonis by lotf-ali souratgar.