تاملی بر نمود «بدن» در نمایشنامه‌ی «چوب به‌دست‌های وَرَزیل» غلامحسین ساعدی

مفهوم «بدن» فراتر از مجموعه‌ای از اندام‌ها و کارکردهای تابع آناتومی و فیزیولوژی می‌باشد. بدن در مباحث علوم انسانی و هنر، بیش و پیش از هرچیز، واجد ساختار نمادین می‌گردد. ساختاری که جایگاهی برای طرح‌افکنیِ فرهنگ، در بغرنج‌ترینِ صورت‌ها فراهم می‌آورد. در این پژوهش، وجوهی از مفهوم بدن، با نظر بر اثری نمایشی پی گرفته می‌شود. یعنی نمایشنامه‌ی «چوب به دست‌های وَرَزیل»، نگاشته شده در دهه‌ی چهل شمسی، بقلم غلامحسین ساعدی. اثری که به وضوح تحت تاثیر گفتمان پسااستعماریِ سربرافراشته پس از جنگ‌جهانی دوم می‌باشد. مقطعی که گفتمان چپ بر فضای روشنفکری غالب آمد. این گفتمان نشان خود را در آثار ادبی/هنری تولید شده، ثبت کرد. نشانی که در سطوح مختلف آثار نمایان می‌گردد. از این بین، سطح «بدن» مدنظر پژوهش حاضر خواهد بود. روش پژوهش، به‌جهتِ اجرا و پیشبرد، توصیفیتحلیلی است. این امر با بهره از منابع کتابخانه‌ای ممکن گشته است. همچنین، در راستای واکاویِ وجوه گونه‌گون «بدن» در این نمایشنامه، دسته‌بندی‌هایی انجام پذیرفته است. ابتدا به «جنسیت؛ ظاهر؛ پوشش بدن» نظر انداخته می‌شود. در وهله بعد به «اداها و حرکات بدن»، و پس از آن نیز به «سکون بدن و ایجاد توهم و تصور حرکت» و دلالت‌های آن پرداخته خواهد شد. در نهایت بر مبحثی تامل خواهیم داشت که مختص به این اثر است. یعنی بهره‌گیریِ متفاوتِ ساعدی از قابلیت بدن، که در «دگردیسیِ بدن» شکل یافته است. نتایج حاصله در تحلیل، حکایت از آن دارد که ساعدی با بهره از قابلیت‌های بدن، هویت‌سازی (و یا حتی بی‌هویت ساختن) را به انجام رسانده. برای مثال با تحول فرم بدنِ شکارچی‌ها، به سمت‌وسوی بدنی حیوانی، آن‌ها به عنوان «دیگرانغیر خودی‌ها» طرد می‌نماید. به عبارتی، تاکید بر خودی‌ها یعنی وَرَزیلی‌ها، که به غیریت‌سازی تازه‌واردها موسیو و شکارچی‌ها ختم می‌شود، از طریق مفهوم بدن است که صورت می‌پذیرد.

Representation of body in the play “Chub be Dast-haye Varsail” by Gholam Hossein Saedi

The concept of body goes beyond a set of organs and functions that are regulated by the laws of anatomy and physiology. The body, above all, has a symbolic structure that provides a medium for the projection of cultural forms in their broadest forms. In this study, examples of this assumption will be followed in the study of plays produced in the Iranian dramatic literature of the Sixties and Seventies. An era that was accompanied by fundamental changes. In the mid1970s, twothirds of the country’s population was young people under the age of 30. The country’s education system also grew slightly to threefold. Influenced by the postcolonial discourse that flourished after World War II, this broad class at one point turned to the leftism; And turned to jihad in opposition to the regime of the time. The objection manifested in the literary / artistic productions which are considered works in praise of the mass uprising . This resistance is manifested in different levels of works; Among these, the body will be considered in the present study. Among the works of Art/Literary, an outstanding play by GholamHossein Saedi, “Chub be Dasthaye Varsail” will be analyzed. In order to analyze the various aspects of the body in this play, first of all gender; Appearance is considered. In the next part, body movements, and after that, body stillness and creating illusion and imagination of movement and its implications will be discussed. Finally, we will consider a topic that is specific to this play. the unique aspect of ‘body’, which has shown itself in the Metamorphosis of the body”. Results indicate that the process of emphasis on the certain dimensions of body, helped the writer to alienate some characters. This process is possible by usage of the body’s capabilities, for example by transforming shape of the body towards the animal figure.