گفتمان ناتورالیستی در داستان: بررسی سبکی زبان شخصیت‌های فرودست در یک رمان و دو مجموعه‌داستان از صادق چوبک

مطالعۀ لایه‌های پنهان و درونی زبان می‌تواند تصویر شفاف و واقع‌گرایانه‌ای از جهان شخصیت‌ها، گفتار و کنش‌های آنان در متون ادبی به‌دست دهد. با بررسی زبان‌شناختی متون ناتورالیستی می‌توان به ارتباط تنگاتنگ زندگی ناتورالیستی شخصیت‌ها با ساختار و کارکردهای زبانی که با آن تکلم می‌کنند، پی برد. آن‌چه در گفتار شخصیت‌های یک اثر ناتورالیستی شاخص به نظر می‌رسد تقابل زبان شخصیت‌های باسواد و بی‌سواد است. شخصیت‌ها در این‌گونه آثار به دلیل محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی از تحصیل محروم‌اند و این بی‌سوادی در زبان محاوره و گفتارمحور آن‌ها پدیدار است. صادق چوبک داستان‌نویس معاصر ایرانی که به‌عنوان داستان‌نویس ناتورالیست شناخته شده‌است، در آثارش به زندگی دردآلود، پر فلاکت، و هم‌زمان سرشار از ناآگاهی و جهل انسان‌هایی می‌پردازد که در تامین نیازهای اولیۀ حیاتی خود درمانده‌اند. در این مقاله، نخست الگوهایی که محمد محمود در رساله‌ا‌ی، برای زبان ناتورالیستی ارائه داده‌است معرفی می‌شود، سپس با تمرکز بر رمان سنگ صبور و مجموعه‌داستان‌های انتری که لوطی‌اش مرده بود و خیمه‌شب بازی به مطالعۀ زبان این آثار و میزان تطابق‌ آنها با این الگوها پرداخته می‌شود. نتیجه این مطالعه روشن‌گر این امر است که تقابل باسواد و بی‌سواد به شکل‌گیری تقابل زبانی نوشتارمحور و گفتارمحور دامن می‌زند. غلبه زبان گفتارمحور و شفاهی در کلام شخصیت‌های فرودست چوبک می‌تواند کارکرد ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مسلط بر آنان را بازتاب‌دهد.

The Naturalistic Discourse in Fiction: The Stylistic Study of the Language of Lower Class Characters in the works of Sadeq Chubak

The linguistic analysis of the texts which are written in naturalistic style helps to understand the close association of the characters’ living with the structure and functions of the language by which they are speaking. The most important matter in the speech of naturalistic characters is the opposition of the literate and illiterate characters’ languages. In such a kind of naturalistic context, characters, because of social and financial problems are deprived of having education and schooling, and this is reflected in the oralbased speech of them. Sadeq Chubak, the Iranian contemporary socalled naturalist storywriter, in his works is delicately concerned with the miserable, wretched and full of ignorance life of the men who are incapable of providing the essentials of living. Mohammad Mahmoud, in his Ph.D disseratation provides patterns for naturalistic language; in this paper, after outlining those patterns, with the focus on Sang e Sabour, Antari ke Lutiash Morde bud, and Kheymeh shabbazi, we will analyze the naturalistic language of the works written by Chubak. The purpose of this paper is to study those constant and repetitive elements of naturalistic language which are playing an essential role in the form and content of Chubak’s novels and stories.