تصویر دانشجویان در داستان‌های کوتاه قبل از انقلاب اسلامی (از دهه بیست تا پنجاه شمسی)

دانشجویان به عنوان یکی از اقشار نوظهور‌‌ در جامعه ایران تلقی می‌شوند که از نخستین سال‌های تاسیس دانشگاه به منزله نمادی از تجدد و طبقه متوسط شناخته شده‌اند. آنان به دلیل توسعه نامتوازن صورت گرفته در دوران پهلوی هم با سنت در تعارض بوده‌اند و هم با تجدد. هدف از پژوهش کتاب‌خانه‌ای حاضر بررسی نوع نگاه نویسندگان به منش و کنش دانشجویان در داستان‌های کوتاه دهه‌های بیست تا پنجاه شمسی است. با مطالعه این داستان‌ها با سه دسته از دانشجویان مواجه می‌شویم: مبارزان آرمان‌خواه، فردگرایان مایوس و امیدواران واقع‌بین. هر نویسنده‌ای با توجه به خاستگاه فکری‌اش شخصیت دانشجویان را به شکلی توصیف می‌کند. برای مثال از آنجا که صادقی و ساعدی تحت تاثیر گرایش‌های نهیلیستی قرار دارند، دانشجویان داستان‌های آنان نیز از ایجاد هر گونه تغییر فردی و اجتماعی‌ اظهار ناامیدی می‌کنند. این دسته از دانشجویان رویاهای خود را از دست داده‌ و مایوس و منزوی شده و نهایتاَ  دچار رخوت و عطلت گشته‌اند. انحرافات اخلاقی، اعتیاد و تمایل به خودکشی نیز برخی از رفتارهای شایع این طیف از دانشجویان است ولی از سوی دیگر دانشجویانِ به تصویر کشیده شده در داستان‌های بزرگ علوی و نادر ابراهیمی آرمان‌خواه و پرتحرک‌اند و مبارزات تشکیلاتی سیاسی را علیه رژیم سامان می‌دهند. سیمین دانشور و گلی ترقی در میانه این دو جریان ایستاده‌اند و دانشجویان داستان‌های آن دو، تلاش می‌ورزند که از انفعال خارج شده و به رشد و پویایی دست یابند.