تحلیل وضعیت داستان گزاری ودرون‌مایه‌های آن درسفرنامه‌های خارجی عصرقاجار

عصرقاجار یکی از دوره های طلایی سفرنامه نویسی دربارۀ ایران است. سفرنامه نویسان این دوره که اغلب از کشورهای اروپایی بوده اند، اطلاعات ارزشمندی در خصوص فرهنگ، تاریخ ادبیات و دیگر موضوعات ادبی،کتابخانه ها و مراکزعلمی و هنری آن دوره، ارائه کرده اند. یکی از مباحث مورد توجه آنان تبیین وضعیت داستانگزاری در ایران عصر قاجار است. نویسندگان غیر ایرانی سفرنامه ها، به دقت نظر و بی طرفی و شرح دقیق وقایع مشهورند، مساله این است که سیمای داستانگزاری عصر قاجار در آثار آنان چگونه تجلی یافته است؟ به این منظور برخی از مشهورترین این سفرنامه ها بررسی و تحلیل شد. دستاوردهای تحقیق نشان می دهد که آنان در این سفرنامه‌ها، از اصناف و طبقات راویان، روش‌های نقل و روایت داستان، درونمایه ها و کارکرد داستان ها نیز سخن گفته‌اند. درون مایۀ داستان ها بیشتر موضوعات متنوع حماسی(ملی و مذهبی)، عاشقانه، اساطیری و نیز اخلاق و طنز و فکاهی است. مکان داستانگزاری منحصر به قهوه خانه نیست؛ بلکه در دربار، شهرهای کوچک و بزرگ، روستاها و حتی در بین ایلات و طوایف اجرا می شده است. داستانگزاران از سه شیوه برای نقل و روایت داستان (داستانگزاری) استفاده می کرده اند: نمایش خنیاگرانه، پرده خوانی و افسانه گویی عام پسندانه.