واژه‌گزینی درون‌متنی یا برون‌متنی: موردپژوهی رمان «کودک سرراهی»

واژه‌یابی و واژه‌گزینی از دغدغه‌های مهم مترجم‌ها و مدرس‌ها و فراگیرهای ترجمه است. دربارۀ سازوکار واژه‌گزینی در ترجمه بسیار سخن گفته شده است. باوجوداین، به نقش و کارایی فرهنگ‌های دوزبانه در واژه‌گزینی کمتر توجّه شده است. هدف از جستار حاضر، پاسخ دادن به این سوال است که آیا واژه‌گزینی در ترجمه، اساساً، امری درون‌متنی و یا برون‌متنی است و این‌که استفاده از معادل‌های فرهنگ‌های دوزبانه برای مترجم کفایت می‌کند یا خیر؟  در این پژوهش، ترجمۀ دو صفت عام «good» و «bad» در رمان تام جونز ،کودک سرراهی، بررسی شد. نتایج نشان داد که واژه‌گزینی در ترجمه، درون‌متنی است و واژه‌گزینی برون‌متنی؛ یعنی واژه‌گزینی بر اساس فرهنگ دوزبانه، در ترجمه  به‌ویژه ترجمۀ ادبی  راهگشا نیست. مترجم، اساساً، بر اساس متن و روابط موجود در آن، ترجمه می‌کند و واژه‌های مناسب را انتخاب می‌کند و این امر، در مورد برخی ویژگی‌های زبانی متن، بارزتر است. یکی از این ویژگی‌های زبانی متن، روابط هم‌نشینی بین کلمه‌ها است که در تعیین معنای متن و متنیّت آن نقش مهمی دارد.

in-text or out-of-text word choice: a case study of the history of tom jones, a foundling

this research aims to investigate the extent to which word choice in translation is influenced by intra-textual or extra-textual factors, or whether the use of bilingual dictionary equivalents is adequate for the translator. to this end, the translation of two common adjectives, “good” and “bad”, in the novel the history of tom jones, a foundling was analyzed. the findings revealed that word choice in translation is predominantly intra-textual, and that extra-textual word choice, i.e., word choice based on bilingual dictionaries, is not effective in translation - especially in literary translation. the translator mainly relies on the text and the relations in it to select the appropriate words, and this is more evident in the case of some linguistic features of the text. one of these linguistic features is the collocational relation between words, which plays a crucial role in determining the meaning and affecting its textuality.