آسیب‌شناسی طرح جایگزینی واژگان بیگانه در کتب درسی با واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

با رشد روزافزون دوزبانگی و افزایش تعاملات بین زبان‌ها، تمامی زبان‌ها تغییراتی را تحت تاثیر این تماس‌های زبانی در سطوح مختلفی تجربه می‌کنند. یکی از این سطوح، لایۀ واژگان است که بیش از سطح دیگر زبانی منشا دغدغة سیاست‌گذاران در عرصۀ برنامه‌ریزی زبانی بوده است. در این میان استفاده از ‌واژگان قرضی و یا جایگزین کردن آنها با واژگان مصوّب موضوع اختلاف‌نظر شده است. لذا، این پژوهشِ پیمایشی با رویکرد کیفی با هدف آسیب‌شناسی طرح جایگزینی واژگان تخصصیِ بیگانه با واژگان مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کتب درسی «زیست‌شناسی» مقطع متوسطة مدارس ایران انجام گرفت. به این منظور در این مصاحبۀ ساختاریافته نگرش 126 نفر از مخاطبان این طرح مشتمل بر دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل رشتۀ تجربی، دبیران زیست‌شناسی، دانشجویان زیست‌شناسی، پزشکی و پیراپزشکی و اساتید زبان‌شناسی پیرامون ضرورت انجام این طرح، دلایل موفّقیّت یا عدم موفّقیّت این طرح و پیشنهاد‌هایی در خصوص اجرای بهتر آن موردبررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد اکثریت ‌قریب ‌به‌اتّفاق مصاحبه‌شوندگان (97%) موافق اجرای آن با سبک و سیاق اجراشده در کتب درسی نبودند. ازنظر مصاحبه‌شوندگان مهم‌ترین دلایل این مخالفت ایجاد سردرگمی در مخاطبان، عدم هماهنگی در استفاده از واژگان مصوّب در محیط‌های آموزشی و بین‌المللی بودن واژگان تخصصی بودند. همچنین از نظر آنها این طرح ناموفّق بوده است و دلایل عمدۀ آن عدم استفادۀ مخاطبان از واژه‌های مصوّب و بین‌المللی بودن واژگان تخصصی بوده است. بر اساس این یافته‌ها می‌توان نتیجه گرفت فرهنگستان زبان و ادب فارسی ضمن تلاش مجدّانه برای پاسداشت قوام زبان فارسی به‌عنوان زبان علم در کشور می‌بایست با تدوین اصول و ضوابط واژه‌گزینی مختص اصطلاحات تخصصی در کمّ و کیف اجرای این طرح بازنگری نمایند.

A Pathological View on Replacing Loanwords in Textbooks with the Proposed Terms by Academy of Persian Language and Literature

Due to bilingualism and interaction among languages, all languages experience changes at different levels as a result of these language contacts. One of these levels is lexicon which has become a source of concern for policy makers and language planners more than the other language levels. Therefore, this qualitative study was conducted to investigate the plan of replacing the loanwords in high school textbooks with the proposed terms by Academy of Persian Language and Literature. To this end, in a structured interview, 126 participants, including high school students, teachers, college students, and linguists were required to evaluate the necessity of implementing the plan, justify its success or failure, and propose suggestions for increasing its efficiency. The results of this study indicated that the vast majority of participants (97%) did not agree with the implementation of the plan. The reasons they gave for their disagreement were confusion in the audience, lack of coordination in the use of proposed terms in educational settings, and the international nature of technical terms. They also deemed the plan unsuccessful justifying that the audience would not use the new terms in their daily communication and that scientific terms are international in nature. Based on the findings, it can be concluded that the Academy of Persian Language and Literature, while diligently trying to preserve the structure of Persian as the language of science, should reformulate the quality and quantity of the plan through modifying the principles and criteria for selecting technical terms.