مطالعۀ ترجمۀ کلیله‌ودمنه بهرام‌شاهی بر اساس نظریّۀ نظام چندگانه اون زهر

کلیله‌ودمنۀ بهرام ‌شاهی، با واسطۀ یک زبان میانجی به فارسی ترجمه شده است، بااین‌حال تطابق جنبه‌‌ های تعلیمی و دینی آن با فرهنگ ایران در قرن ششم قابل توجّه و معنی ‌دار است. این نکته زمینه‌ ای برای بررسی این اثر بر اساس نظریّۀ «نظام چندگانۀ اون زهر» و «روش گیدئون توری» به دست می‌ دهد. طبق این روش در گام نخست پاره‌ ای از بن ‌مایه‌ های مشترک متن با فرهنگ مقصد استخراج و ریشه‌ یابی شده، در گام دوم نقشه ‌نگاری بخشی از متن مقصد روی معادل آن در زبان مبدا صورت گرفته و در گام سوم استراتژی‌ های به‌کاررفته در ترجمه طبقه‌‏بندی شده است. یافته‌ های پژوهش در گام نخست نشان می‌ دهد بن ‌مایه‌ های حکایت ‌های کلیله‌ودمنه (چه در بُعد جهانی، چه با سرچشمه ایرانی یا هندی) در بین ادیان آسیایی و اقوام شرقی مشترک‌اند و از ارزش‌ های دینی و اخلاقی به شمار می ‌روند. در گام دوم نقشه‌ نگاری حکایت «مرغ باران و وکیل دریا» روی حکایت مشابه آن در پنچاتنترا به مطالعۀ تطبیقی «سیمرغ» و «گرودا» انجامید و خاستگاه مشترک این دو پرندۀ اسطوره‌ ای را نشان داد. در گام سوم استراتژی ‌های ترجمه شامل حذف، تغییر و جایگزینی و افزایش تبیین و نشان داده شد مترجم چگونه با استفاده از این شیوه ‌ها بین فرهنگ مبدا (متن اصلی) و فرهنگ مقصد تعادل به وجود آورده است. این پژوهش نشان می ‌دهد آنچه در ترجمۀ نصرالله منشی نقش محوری و مرکزی دارد، فرهنگ مقصد است و مترجم با تمرکز بر آن، عناصر فرهنگی را انتقال داده و در این میان با افزایش عناصر ایدئولوژیک به متن، آن را به گفتمان غالب نزدیک‌تر کرده است.

An Investigation into Translation of Bahramshahi’s Kalīla wa-Dimna in Light of Polysystem Theory

Bahramshahi’s Kalīla waDimna was translated into Persian through an intermediary language. However, the didactic and religious aspects of Bahramshahi’s Kalīla waDimna have a strong association with the Iranian society and culture of the sixth century. This study is based on Polysystem Theory and Gideon Toury’s threestage methodology. According to his methodology, the translation should be situated within the target culture and the themes which are common to the translation and target culture be extracted. Then, the target text segments are mapped onto the source language segments, and finally the strategies used in the translation are categorized. The findings suggested that the themes of Kalīla waDimna stories (whether from a global perspective or from an Iranian or Indian perspective) are common among Asian religions and Eastern nations. These themes carry religious and moral values. In the second step, the story “The Seabird and The Sea Agent” was compared and contrasted against its counterpart “Simorgh and Gruda” in the Panchatantra. The comparative analysis suggested the two mythical birds had a similar origin. This is followed by the identification of such translation strategies as deletion, modification, replacement and enhancement in the target text. It was found that the translator used these strategies to create a balance between the source culture and the target culture. This study also showed that the target culture played a central role in Nasrollah Monshi’s translation, which assisted the translator to render culturespecific items. The translator brought the text closer to the dominant discourse by increasing the number of ideological elements in the text.