نگاهی جامعه‌شناختی به رفتار مترجمان: بررسی ترجمه چند نمونه از رمان‌های انگلیسی به فارسی در ایران

عادت‌واره از اساسی‌ترین مفاهیم جامعه‌شناسی بوردیو است که مطالعات ترجمه از آن بهره جسته است. با استفاده از مدل جامعه‌شناسی پیر بوردیو، پژوهش حاضر عادت‌واره‌ مترجمان ایرانی رمان‌های عاشقانه‌ انگلیسی را از منظر به‌کارگیری راهبردهای ترجمه‌ عناصر فرهنگی در دوره‌ قبل و بعد از انقلاب فرهنگی در سال 1358 در ایران بررسی می‌کند. داده‌های پژوهش مشتمل بر 3429 جمله‌ دارای عناصر فرهنگی‌اند که از رمان‌های عاشقانه‌ انگلیسی وداع با اسلحه، بلندی‌های بادگیر: عشق هرگز نمی‌میرد، دفتر خاطرات و دو ترجمه‌ فارسی از هریک از آن‌ها استخراج شده‌اند. داده‌های مستخرج با استفاده از دسته‌بندی ادغام‌شده‌ لیانگ تحلیل شدند. راهبردهای ترجمه‌ عناصر فرهنگی با آمار توصیفی از طریق مقایسه‌ فراوانی و درصد ارائه شدند. افزون بر این، به‌منظور افزایش اعتبار داده‌های پژوهش حاضر تحلیل کیفی مصاحبه‌های چاپ‌شده در فصلنامه‌ مترجم نیز ارائه شدند. پژوهش حاضر سه یافته‌ اساسی در بر داشت: گرایش مبدامحور معنادار در میان مترجمان ایرانی رمان‌های عاشقانه‌ انگلیسی در دوره‌ پیش از انقلاب فرهنگی، حفظ این گرایش در دوره‌ پسا انقلاب فرهنگی، و در نهایت افزایش بیشتر این گرایش در سال‌های قبل تا پس از انقلاب فرهنگی. نتایج آزمون خی‌دو از تفاوت معنادار کاربرد مجموع راهبردهای مختلف در دو دوره حکایت داشتند.

A Sociological Look at Translators’ Behavior: A Case Study of English Fiction Translated to Persian in Iran

AbstractHabitus is one of the key concepts of the Bourdieusian sociology from which translation studies has benefited. Based on the Bourdieusian sociological model, this study investigated the translatorial habitus of the Iranian translators of English romance novels as far as the translation strategies of culturespecific items (CSIs) are concerned before and after the Cultural Revolution of 1980 in Iran. The research data include 3429 sentences containing CSIs extracted from A Farewell to Arms, Wuthering Heights, and The Notebook, and their two Persian translations. The extracted data were analyzed, adopting a consolidated typology of translation procedures for CSIs. The strategies employed for translating CSIs are presented with frequencies and percentages using descriptive statistics. Moreover, the results were corroborated with a qualitative analysis of some archived interviews printed in Motarjem [the translator] journal. The investigation revealed three essential findings: a marked sourceoriented tendency between Iranian translators of the English romance novels when translating CSIs in the PreCultural Revolution era, maintaining the same tendency in the PostCultural Revolution era, and finally a growing tendency in moving from Pre to PostCultural Revolution era. The results of the Chisquare test highlighted a significant difference between various strategies used in two eras.