بررسی چگونگی کارآمدی مولفه «شفاف‌سازی» الگوی برمن در ارزیابی ترجمه قرآن: موردپژوهی ترجمه رضایی اصفهانی

ترجمه‌ قرآن به‌عنوان حساس‌ترین متن مقدس، نیاز به ارزیابیِ دقیق دارد. ارزیابیِ نظام‌مند باید بر پایه‌ نظریه‌ها و الگوهای علمی صورت بگیرد. از آنجا که تاکنون الگوی جامعی برای ارزیابی ترجمه‌ قرآن ارائه نشده، لازم است ابتدا کارآمدی الگوهای موجود در مطالعات ترجمه در ارزیابی ترجمه‌ قرآن بررسی شود. نظریه‌پردازانِ ترجمه الگوهای مختلفی برای ارزیابی ترجمه ارائه داده‌اند. در این میان الگوی ارزیابی ترجمه‌ آنتوان برمن که بر حفظ اصالت متن مبدا و اجتناب از ایجاد تغییر در ترجمه تاکید دارد، برای ارزیابی ترجمه‌ مبداگرای رضایی اصفهانی از قرآن کریم انتخاب شده است. بخش‌های بررسی شده این تحقیق را ترجمه‌ سوره‌های انفال، توبه، احزاب، حجرات و تحریم تشکیل می‌دهد. برمن رویکردی منفی به ترجمه‌های آزاد و مقصدمحور دارد و در الگوی خود به سیزده گرایش ریخت‌شکنانه در ترجمه اشاره می‌کند. پژوهش حاضر به قصد بررسی میزان کارآمدی الگوی برمن در ارزیابی ترجمه‌ قرآن، گرایش شفاف‌سازی را در ترجمه‌ رضایی اصفهانی بررسی کرده است. این بررسی نشان می‌دهد که در مواردی به‌دلیل فقدان تانیث و تثنیه در زبان فارسی، اصطلاحات و اشتقاقات عربیِ بدون معادل در زبان فارسی و واژگان عربیِ چندمعنا، شفاف‌سازی در ترجمه‌ قرآن اجتناب‌ناپذیر است، اما در سایر موارد شفاف‌سازی اختیاری است و میزان ضرورت آن با توجه به رویکرد ترجمه مشخص می‌شود. ابهام‌های هدفمند قرآن مانند حروف مقطعه در تمام انواع ترجمه و ابهام آیات متشابه معنوی در ترجمه‌ مبداگرا باید حفظ شود. از راهکارهای اجتناب از شفاف‌سازی می‌توان حفظ حذف‌های هدفمند به قرینه‌ لفظی یا معنوی و ابهامِ هدفمند ضمایر و اسم‌های اشاره، حفظ مجاز و استعاره و اکتفا به کمترین تغییر و اجتناب از توضیحات تفسیری و تعیین مصادیق را نام برد.

A Study of the Efficiency of Berman 's Model in the Assessment of The Qur 'an Translation; A Case study of Clarification Tendencies

Abstract;The translation of the Qur apos;an as the most sensitive text needs an accurate assessment. Translation theorists have presented different models for evaluating translation, but there has not been a scientific model for evaluating translation from Arabic to Persian, and in particular, translating the Holy Qur apos;an so far. To have such a model, it seems necessary first to examine the efficacy of translation assessment models in evaluating the Qur apos;an translation. For this purpose, present paper studies the efficacy of the Berman model and examines the efficiency of clarification tendency in the assessment of Rezaee SToriented translation as a case study. This study shows that in some cases, due to lack of femininity and dual forms in the Persian language, Arabic terms and derivations which have no equivalent in Persian and homonyms in Arabic vocabulary, clarification in the translation of the Qur apos;an is compulsory and inevitable. In other cases, however, clarification is optional and the translation approach determines the degree of its necessity. Clarification avoidance strategies include maintenance of omissions and ambiguities of demonstrative pronouns and nouns, Euphemism and metaphorical preservation; suffice to slightest change and avoidance of exegetical explanations and specifying instances.