کلافی سردرگم در دستِ هزاران: در نورد و شکنج دراماتورژی و ترجمه در ایران؛ درنگی بر ترجمه، دراماتورژی و اجرای پرده آغازین مردی برای تمام فصول

دراماتورژی بخش زیادی از فرایند پیش‌تولید، تولید و پساتولید اثر نمایشی را در بر می‌گیرد و جایی در پیوستار بین تنظیم متن نمایشنامه‌ صرف تا نظارت بر اجرا و تنظیم و تعدیل عناصر مختلف اجرایی و مدیریت ادبی قرار می‌گیرد؛ یعنی می‌توان مانند لسینگ دراماتورژی را مجموعه‌ گسترده‌ای از مهارت‌های منقّدانه قلمداد کرد یا مانند برشت، ساحت دو شقیِ متنیتولیدی برای دراماتورژ قائل شد. حال در عرصه‌ مطالعات ترجمه، رابطه‌ میان اجرا (و تبعاً دراماتورژی) و ترجمه اغلب به مسائلی مانند دوگانی‌های خوانش‌پذیری و اجراپذیری یا ترجمه برای صحنه یا مطالعه فروکاسته شده است. در مقاله‌ حاضر سعی بر آن است تا با بررسی آغاز پرده‌ اول نمایشنامه‌ مردی برای تمام فصول رابرت بولت، ترجمه‌های موجود از آن (آل‌رسول و طاهری) و متن اجرایی بهمن فرمان‌آرا از این اثر، ضمن واکاوی ساختار و کارکردهای دراماتورژی در کشور، نسبت مترجم با دراماتورژی مشخص شود. بررسی این مجموعه پر چین و شکن در قالب الگوی تعدیل‌شده‌ کوزان دال بر آن است که ترجمه‌ نمایشنامه اغلب نقطه‌ شروع صرفی برای دراماتورژی محسوب می‌شود و در هر صورت، چه با تعریف مدیریت ادبی لسینگی و چه دراماتورژی متنیتولیدی برشتی، نمی‌توان مترجم را دراماتورژ پنداشت و با تخصصی‌شدن این عرصه، شاید بتوان مترجم را دراماتورژ متنیِ ترجمانی دانست.

Frailty, Thy Name Is Dramaturge: Stage Translation and Dramaturgy of A Man for All Seasons

Abstract;In a theatrical event, dramaturgy often includes drafting a play, observing the performance, modifying various performative elements, etc. In Lessingian tradition, dramaturgy needs managerial/criticizing skills, while according to Brecht, it has two textual/production facets. In the present paper, by analyzing the first scenes of Act One of A Man for All Seasons , and its Persian translations (Alerasoul Taheri), along with the performed version, it is tried to explore the structure of the Iranian dramaturgy and to determine the relation of translator to dramaturg(y). Studying this complex process under the modified version of Kowzan apos;s model suggests that drama translation is often a starting point for (even textual) dramaturgy and translator cannot be claimed to be dramaturg, although if various dramaturges with different skill would be imagined, the title of translational dramaturg fits translator.