آموزه‌‌های تاریخ از دیدگاه امیرالمومنین علی (ع)

این نوشتار ــ چنان‌که از عنوان آن برمی‌‌آید ــ درپی بررسی آموز‌‌ه‌‌ها و عبرت‌‌های تاریخ از دیدگاه امیرالمومنین علی (ع) است. تاریخ نقلی، علم تاریخ و یا تاریخ علمی، گنجینه‌‌ای از حقایق و اطلاعات زندگی گذشتگان است. با این وصف، آیا تاریخ برای آیندگان سودی دارد؟ آیا می‌‌توان از گذشته به آینده پل زد یا از آن عبور کرد و عبرت آموخت؟ اگر پاسخ مثبت است، دلیل یا ادلۀ آن چیست؟ و عمده‌‌ترین عواملی که موجب کلی‌شدن قوانین و سنن تاریخی می‌‌شوند، کدام‌اند؟ در این پژوهش، به‌شیوۀ کتابخانه‌‌ای، کوشش شده است به این پرسش‌ها پاسخ داده شود؛ و درطی آن نتیجه گرفته شده است که بنابر جهان‌‌بینی توحیدی، جهان صاحبی و انسان خالقی دارد و بدون ارادۀ خداوند نمی‌‌توان به‌طور مستقل، برای هستی، کارکردی و برای آدمی، استقلال عملی پذیرفت، پس باید به قوانینی که خداوند برای رفتار عالم و آدم وضع کرده است، گردن نهاد. از این رو تاریخ که محصول عمل عالم و آدم است، از منابع مهم اندیشیدن و مایۀ آموختن برای زندگی است و نهج‌‌البلاغه ــ به‌عنوان گنجینۀ مهمی از سخنان امام علی (ع) ــ و دیگر آثار علوی، آموزه‌‌های ارزشمندی را درباب عبرت‌‌های تاریخی شامل می‌‌شوند که به برخی از آنها اشاره می‌‌شود.