بررسی شناختی کارکرد تغییرات طرح ‌وارۀ حجمی حرف اضافۀ «فی» در هجده خطبه از نهج‌البلاغه

یکی از نکات حائز اهمیت در دانش زبان ‌شناسیِ‌ شناختی، توجه به طرح‌واره‌های تصویری و استخراج تغییراتِ احتمالیِ طرح‌واره‌ای در آن‌هاست؛ چه نخستین پیامدِ تغییر یک طرح‌واره به دیگری، تولید مضامینِ متمایز خواهد بود. نظر به وجود بدفهمی‌های گاه بسیار ظریف در تعامل انسان‌ با متن گفتاری و نوشتاری و با توجه به برخورداری دانش زبان‌شناسیِ‌شناختی از ابزاری مناسب جهت تحلیلِ راه‌هایی که در آن‌ها انسان، زبان را در برهم‌کنش‌های روزمره به‌کارمی‌برد، جستار حاضر کوشیده است با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسیِ طرح‌وارۀ حجمی حرف«فی» و تغییراتِ احتمالی آن در خطبه‌های نهج‌البلاغه بپردازد و نشان دهد که عبارت‌های زبان، با استفاده از فرآیندهای تعبیری چون کانون توجه، دیدگاه و غیره، شیوۀ خاصی از ادراکِ صحنۀ جاری زندگی روزمره را رمزگذاری می‌کنند. بررسی داده‌ها نشان داد که معنای پیش‌نمونه‌ای«فی» کارکردِ محبوس بودن را داراست که چندین پیامد همچون واقع‌بودن و محدودشدنِ حرکاتِ هستیِ محبوس را دربرمی‌گیرد. همچنین حوزه‌های انتزاعی‌تری چون زمان، شبهه و شهوت، عهد و پیمان، و شریعت با این طرح‌واره رمزگذاری شده‌اند که خود بیش از پیش ادعای جهانی بودن طرح‌واره‌ها را تقویت و تایید می‌کند. افزون بر این مشخص گردید که طرح‌وارۀ حجمی حرف«فی» ضمن تغییراتِ طرح‌واره‌ای، غیر از معنایِ پایۀ ظرفیت، بر معانی رویه، تکیه‌گاه و حلقه نیز اشتمال دارد.

a cognitive study of the function of the changes in volume scheme of the suffix fi/in in eighteen sermons from nahj al-balagha

one of the important points in the knowledge of cognitive linguistics is paying attention to image schemas and extracting possible schema changes in them; the first consequence of changing one schema to another will be the production of distinct themes. considering the existence of sometimes very subtle misunderstandings in human interaction with spoken and written text and considering that the knowledge of cognitive linguistics is a suitable tool for analyzing the ways in which humans use language in everyday interactions, the present essay has tried to investigate the volume scheme of the letter &in& and its possible changes in nahj al-balagha sermons using the descriptive-analytical method and show that language phrases, using processes such as focus, perspective, etc., are a special way of they encode the perception of the current scene of daily life. examining the data showed that the central/exemplary meaning of &in& has the function of being imprisoned, which includes several consequences such as being real and limiting the movements of the imprisoned being. also, more abstract areas such as time, doubt and lust, covenants, sharia law and etc. are encoded with this scheme, which strengthens and confirms the claim of the universality of the schemes even more. in addition, it was found that the volumetric scheme of the letter in includes the meanings of top, support and ring, besides the meaning of capacity base, in addition to schematic changes.