نقد روایت سوالات زندیق از امیرالمومنین(ع) در الاحتجاج طبرسی، در موضوع تحریف قرآن

احمد بن علی طبرسی (م588ق)، در کتاب الاحتجاج، روایتی طولانی درباره سوالات یک زندیق از امیرالمومنین(ع) در زمینه تناقضات ادعایی قرآن نقل کرده است. در میانِ پاسخ‌های منسوب به امیرالمومنین(ع) تحریف گسترده قرآن، شاملِ افتادگی بیش از یک سوم قرآن از میان آیه سوم سوره نساء و تحریف به زیاده مطرح شده است. پیش از طبرسی، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه (م381ق) و محمد بن مسعود عیاشی، تحریری کوتاه‌تر از همین خبر را نقل کرده‌اند که در آن به تحریف قرآن اشاره نشده است. میرزا حسین نوری (م1320ق) علّت این تفاوت را تقطیع ابن بابویه دانسته است. در این مقاله با بررسی ساختار و متنِ سه تحریر طبرسی، ابن بابویه و عیاشی، این دیدگاه ردّ شده است. ساختار ناهمگون، اضطراب‌های متنی، واژگان و ادبیات متاخر، اشکالات کلامی و تاریخی و شواهد دیگر نشان می‌دهد که اضافاتِ تحریر طبرسی، حاصل جعل متاخّر است. علاوه بر این، بررسی متن و اِسنادِ تحریر کهن‌تر روایت، بیان‌گر پردازش آن در فضای عامی است.

critique of the hadith of zandiq questions from amir al-mu’mininon the subject of distorting the qur’an

ahmad ibn ali tabresi (d.588ah), in his book al-ihtijaj, has narrated a long hadith about the questions of a zandiq(heretic) from the amir al-mu’mininali (pbuh)regarding the alleged contradictions of the qur’an. among the answers attributed to the amir al-mu’minin(pbuh), has been claimed the big distortion of the qur’an, including the omission of more than one third of the qur’an from the third verse of surah an-nisa’and the forging in qur’an. before tabresi, muhammad ibn ali ibn babawayh (d.381ah) and muhammad ibn mas’udayyashi narrated a shorter versionof thishadith which did not mention the distortion of the qur’an. mirza hussein nouri (d.1320ah) has considered the reason for this difference as the selectionof ibn babawayh. in this article, by examining the structure and text of the three versionof tabresi, ibn babawayhand ayyashi, this view has been rejected. the heterogeneous structure, textual anxieties, late words and literature, theological and historical errors, and other evidences show that the additions intabresi’sversionare the result of late forgery. furthermore, an examination of the text and isnads of the older versionof thishadithreveals its processing in the sunni sphere.