تبیینِ «کثرت‌گرایی فرهنگی» در پرتو فلسفۀ فرهنگ هردر

هرچند فلسفۀ فرهنگ، در معنای مشخصِ آن، شاخه‌ای نوپا و میان‌رشته‌ای است که مستقلاً از اواخر قرن بیستم در آلمان مطرح شد و بسط یافت، اما مفسران نخستین اندیشه‌های فلسفی دربارۀ فرهنگ در معنای مدرن آن را به یوهان گُتفرید فُن هردر (1744-1803) نسبت می‌دهند که آثارش الهام‌بخش فرهنگ‌پژوهان پس از او بوده است. یکی از مهمترین میراث‌های هردر، «کثرت‌گرایی فرهنگی» است. او این کثرت‌گرایی را به عنوان ابزاری علیه تمامیت‌خواهیِ خودبرتربین و استعمارگرِ حاکم بر روشنگری به کار گرفت و نه تنها به برتری فرهنگ اروپایی بر سایر فرهنگ‌ها باور نداشت، بلکه تعریف و درک نوینی از فرهنگ را مطرح کرد که بر اساس آن می‌شد از فرهنگ‌های سایر بخش‌های جهان، به ویژه فرهنگ‌های شرقی دفاع کرد. مقالۀ حاضر با هدف تبیین ایدۀ «کثرت‌گرایی فرهنگی» نزد هردر، خواهد کوشید تا این ایده را ذیل سه زیرعنوان کلیدی «تکینگیِ فرهنگی»، «داوریِ درونی» و «مفهومِ نیرو» ساماندهی و تبیین نماید و امکانات آن را برای مقابله با تصور تمامیت‌خواهانۀ اروپامحور یا همان «اروپامحوریِ فرهنگی»  نشان دهد. نهایتاً به کمک تحلیلِ کارکردِ مفهوم «نیرو» نزد هردر، بخش مختصری به بحث از اتهام نسبی‌گرایی علیه «کثرت‌گرایی فرهنگی» اختصاص خواهد یافت.

’Cultural Pluralism’ in the light of Herder’s Philosophy of Culture

Although “Philosophy of Culture” is commonly taken to refer to a rather new and interdisciplinary branch that has been developed in Germany since late twentieth century, one can trace the first philosophical ideas about culture, in the modern sense of the term, back to Johann Gottfried von Herder (17441803). In this context, one of Herder’s most important legacies (or lasting contributions) is cultural pluralism,” which he utilized as a tool against the colonial totalitarianism of Enlightenment. Herder was critical of the commonly held belief in the superiority of European culture over other cultures, and introduced a new definition and understanding of culture that could potentially be used to defend the cultures of other parts of the world, especially Eastern cultures. With the aim of explaining Herder’s concept of cultural pluralism, the present article will organize and explain this concept under three key subheadings of cultural singularity, internal judgment, and “concept of force.” It will analyze its opposition to cultural Europeanism and demonstrate its possibilities for confronting the Europeancentric concept of totalitarianism. Finally, a brief section will be devoted to the discussion of the charge of relativism against Herder’s cultural pluralism”.