مقایسه روش‌های مختلف تصمیم‌گیری چند معیاره در اولویت‌بندی سیل‌خیزی زیرحوضه‌های آبخیز کشف‌رود

سیل یکی از رایج ترین خطرات طبیعی است که هم زندگی و هم دارایی های مردم را تحت تاثیر قرار می دهد. تغییرات آب و هوایی اخیر باعث افزایش فراوانی و شدت سیل شده است. در چنین شرایطی شناسایی مناطق بالقوه خطر سیل برای کاهش خسارات ناشی از سیل بسیار مهم است. ازاین‌رو، این مطالعه با استفاده از شاخص های مورفومتری و روش های تصمیم‌گیری چند معیاره به دنبال شناسایی مناطق آسیب‌پذیر سیلاب در زیرحوضه های حوضه آبخیز کشف رود است. بدین منظور 16 شاخص مورفومتری از dem منطقه استخراج شد و سیل‌خیزی زیرحوضه های مختلف با استفاده از 5 روش تصمیم گیری چندمعیاره شامل ahp، anp، vikor، topsis و electre تعیین گردید و در پنج طبقه سیل خیزی خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم طبقه بندی شد. نتایج روش های مختلف تصمیم گیری چندمعیاره با استفاده از همبستگی اسپیرمن و بررسی درصد تغییرات مورد ارزیابی قرار گرفت. درنهایت مشخص گردید روش anp در تهیه نقشه سیل خیزی حوضه دارای دقت بیشتری است و اختلاف معنی‌داری بین روش anp،ahp و vikor با نقشه سیل خیزی حوضه بر اساس داده های مشاهداتی وجود ندارد. در بررسی درصد تغییرات نیز مشخص شد کمترین درصد تغییرات مربوط به روش anp است. بر اساس نتایج این روش 24.3 درصد حوضه در طبقه سیل خیزی خیلی زیاد و 25.7 درصد در طبقه زیاد قرار دارند و درمجموع بیش از 50 درصد حوضه در طبقه سیل خیزی زیاد و خیلی زیاد قرار می گیرند.

comparison of different multi-criteria decision-making methods in flood prioritization of kashafrood sub-basins

introduction flooding is one of the most destructive environmental phenomena, causing significant human and socioeconomic losses worldwide every year. over the past two decades, the frequency of floods worldwide has increased by more than 40%. between 1995 and 2015, approximately 109 million people were affected by floods annually, with damages amounting to 58 billion euros (75 billion usd) annually (khosravi et al., 2019). . in iran, floods are the most dangerous natural phenomenon, causing significant human and financial losses in various parts of the country annually. historically, floods have been recognized as the most frequent, deadly, and costly natural hazard (hejazi, andariani, almaspour & mokhtari asl, 2015).multi-criteria decision-making (mcdm) methods have been implemented in diverse areas of water management, including evaluating flood management options, optimizing resource allocation, and assessing flood risk potential. compared to models based on physical watershed characteristics, mcdm methods require less detailed information and generally provide high prediction accuracy (dou et al., 2015). therefore, this study aims to assess the flood risk of the kashafrood river sub-basins using morphometric indices and various mcdm methods.material and methods the study area is located between 9°e longitude and 35°38´ to 37°n latitude, covering an area of 15,650 square kilometers. this applied research integrates data analysis, geographic information systems (gis), morphometric parameters, and multi-criteria decision analysis techniques. data analysis was conducted using arcgis and excel software.morphometric data were extracted and analyzed to enable pairwise comparisons for hierarchical and network analysis methods, calculating the relative importance and validity of parameters.the topsis method, introduced by yun in 1980 and further developed by yun and wang in 1981, is widely used in multi-indicator decision-making. the vikor method, first introduced by aperivik in 1979, focuses on selecting and ranking alternatives based on conflicting criteria (mardani, zavadskas, govindan, amat senin & jusoh, 2016). the electre method, developed by bernard roy in the 1960s, uses dominance relationships to compare alternatives.validation of the models was performed using percentage change analysis and recorded flood points in the region.