الگوی فضایی آسیب پذیری محیط زیست در ایران

شناخت سطح خرد آسیب پذیری محیط زیست از لحاظ فنی و نظری به‌عنوان نقشه راه دقیق در پایداری محیط زیست عمل می کند. با وجوداین ضعف داده و عدم قطعیت روشی فهم درست مسائل ناشی از آن را مغفول گذاشته است. مقاله پیش رو با استفاده از تصاویر ماهواره ای کدنویسی شده گوگل ارث انجین (gee) و روش خودهمبستگی فضایی گتیس در قالب نظریه ی «آسیب پذیری» به بررسی و تحلیل الگوهای فضایی آسیب‌پذیری محیط‌زیست 397 شهرستان ایران طی سال های 1390 تا 1400 می پردازد. نتایج آزمون گتیس نشان دهنده توزیع نابرابر و الگوهای متنوع آسیب‌پذیری شهرستان‌های ایران در ابعاد مختلف ازجمله آلودگی هوا، گازهای گلخانه‌ای، تغییرات دما و بارش، کاهش آب‌های زیرزمینی، تهدید تنوع زیستی و فرسایش خاک، به‌ویژه در مناطق مرکزی، جنوب، شرق و نوار شمالی خواهد بود. به همین ترتیب، این پژوهش با تاکید بر نقش الگوهای فضایی متفاوت در ابعاد «حساسیت» و «قرار گرفتن در معرض خطر»، پیشنهاد می‌کند که سیاست‌گذاری‌های محیط‌زیستی در ایران باید با توجه به نابرابری‌های فضایی و متناسب با ویژگی‌های جمعیتی و بوم‌شناختی هر منطقه تنظیم شوند. این رویکرد می‌تواند به بهبود ظرفیت سازگاری و کاهش آسیب‌پذیری محیط زیستی در مناطق بحرانی کمک کند. استفاده از تکنیک‌های الگوریتمی برای شاخص‌سازی آسیب‌پذیری محیط زیستی و تلفیق داده‌های فضایی با تحلیل‌های جمعیتی، چارچوبی موثر برای پژوهش‌های آینده ارائه می‌دهد که می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های ملی و منطقه‌ای به‌منظور کاهش فشارهای محیطی و بهبود پایداری محیط زیستی به کار گرفته شود.

spatial pattern of environmental vulnerability in iran

a deeper understanding of environmental vulnerability is essential for crafting effective sustainability strategies. however, data deficiencies and methodological uncertainties often obscure a comprehensive grasp of the underlying issues. this study employs google earth engine (gee)-coded satellite imagery and the getis spatial autocorrelation test to examine spatial patterns of environmental vulnerability in 397 iranian counties from 2011 to 2021, framed within the theoretical lens of vulnerability.the results of the getis test reveal heterogeneous distributions and diverse vulnerability patterns across iranian counties in various dimensions, including air pollution, greenhouse gas emissions, changes in temperature and precipitation, groundwater depletion, biodiversity threats, and soil erosion, particularly in the central, southern, eastern, and northern regions. emphasizing the role of distinct spatial patterns in terms of sensitivity and exposure, this research suggests that environmental policies in iran should be tailored to regional spatial disparities and socio-ecological characteristics.this approach can enhance adaptive capacity and mitigate environmental vulnerability in critical areas. the use of algorithmic techniques for environmental vulnerability indexing, combined with spatial data and population analysis, provides a robust framework for future research. this framework can be applied in national and regional planning to alleviate environmental pressures and improve sustainability.