عوامل موثر بر رفتار سازگاری کشاورزان استان کرمانشاه تحت شرایط کم‌آبی: نقش ادراک خطر و خودکارآمدی در نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده

کمبود آب یکی از مخاطرات بخش کشاورزی به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک است و پیش‌بینی می‌شود وضعیت آن در آینده بدتر شود. به‌منظور به حداقل رساندن پیامدها و اثرات ناشی از کمبود آب بر بخش کشاورزی، کشورهای کم‌آب همچون ایران باید راهبردهای سازگاری موثری را برای مدیریت منابع آب با هدف کاهش خطر اتخاذ کنند. این امر مستلزم بررسی عوامل اثرگذار بر رفتارها و قصد سازگاری کنشگران بخش کشاورزی است؛ بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر رفتار سازگاری با کم‌آبی در بین کشاورزان استان کرمانشاه با استفاده از نظریه گسترش‌یافته رفتار برنامه‌ریزی شده و افزودن دو متغیر ادراک خطر و خودکارآمدی به نظریه، به روش پیمایش انجام شد. جامعه‌ی آماری این پژوهش، کشاورزان گندم‌کار آبی استان کرمانشاه به تعداد 32753 نفر بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای با انتساب متناسب و بر اساس جدول کرجسی و مورگان نمونه‌ای 380 نفری از آن‌ها برای تحقیق انتخاب شدند. گردآوری اطلاعات در این پژوهش از طریق پرسشنامه‌ای محقق ساخته انجام گرفت. جهت بررسی روایی ابزار پژوهش از روایی صوری و سازه استفاده گردید. همچنین پایایی ابزار تحقیق از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (0.848- 0.895) و پایایی ترکیبی برای متغیرهای تحقیق مورد تایید قرار گرفت. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای spss26 و amos24 انجام شد. نتایج نشان داد، سه سازه‌ اصلی نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده شامل نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری درک شده بر قصد رفتاری به‌صورت مثبت و معنی‌داری اثرگذار بودند. از طرف دیگر، متغیر کنترل رفتاری درک شده بر رفتار سازگاری اثرگذار بود. همچنین در نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده 56 درصد از واریانس قصد رفتاری و 53 درصد از رفتار سازگاری با کم‌آبی تبیین شد و با اضافه شدن متغیر‌های ادراک خطر و خودکارآمدی به نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده، درصد تبیین قصد رفتاری و رفتار سازگاری به ترتیب به 58 و 62 درصد افزایش یافت.

the influence factors of farmers’ adaptive behavior in kermanshah province under water scarcity conditions: the role of risk perception and self-efficacy in the theory of planned behavior

water scarcity is one of the risks of the agricultural sector, especially in arid and semi-arid regions, and it is predicted that its situation will worsen in the future. to minimize the consequences and effects of water scarcity on the agricultural sector, water-scarce countries such as iran must adopt effective adaptation strategies to manage water resources to reduce risk. this requires investigating the influencing factors on the behavior and adaptation intention of actors in the agricultural sector. therefore, the present research was conducted to identify factors influencing the behavior of water scarcity adaptation among farmers in kermanshah province by using the extended theory of planned behavior and adding two variables of risk perception and self-efficacy to the theory. the statistical population of this research was 32,753 irrigated wheat farmers of kermanshah province, and a sample of 380 of them were selected for the research using the multi-stage cluster sampling method with the proportional assignment and based on the krejcie and morgan table. data collection in this research was done through a researcher-made questionnaire. to check the validity of the research tool, face, and construct validity were used. also, the reliability of the research tool was confirmed by calculating cronbach’s alpha coefficient (0.848-0.895) and composite reliability for the research variables. the results showed that the three main constructs of the theory of planned behavior including attitude, subjective norm, and perceived behavioral control had a positive and significant effect on intention. the perceived behavioral control affected adaptive behavior. also, in the theory of planned behavior, 56% of the variance of intention and 53% of the variance of adaptation behavior were explained, and by adding the risk perception and self-efficacy to the theory, the explanation percentage of behavioral intention and adaptive behavior increased to 58 and 62%, respectively.