ارزیابی خطر بیابان‌زایی و ارائه برنامه‌های مدیریتی با استفاده از مدل مفهومی dpsir-m در استان خراسان رضوی

بیابان‌زایی بزرگ‌ترین چالش محیط‌زیستی است که امنیت غذایی و تنوع زیستی را تهدید می‌کند. هدف این پژوهش ارزیابی شدت و خطر بیابان‌زایی در استان خراسان رضوی و ارائه راهکارهای مدیریتی با استفاده از مدل مفهومی dpsir-m  است؛ بنابراین، در ابتدا نقشه حساسیت اراضی به بیابان‌زایی با مدل جهانی esas به دست آمد و سپس با استفاده از مدل ریسک، نقشه خطر بیابان‌زایی تعیین شد. نتایج نشان داد بیش از 30 درصد از منطقه موردمطالعه در کلاس بیابان‌زایی نسبتاً بحرانی تا شدید قرار دارد. از نظر شکنندگی، حدود 59 درصد از مناطق استان خراسان رضوی در شرایط محیطی نسبتاً شکننده تا بسیار شکننده قرار داشته و در حدود 7 درصد نیز دارای پتانسیل شکنندگی هستند که در صورت بدتر شدن وضعیت از نظر شرایط محیطی، این میزان به کلاس شکننده اضافه خواهد شد. نتایج نقشه خطر بیابان‌زایی بیانگر آن است که بیش از 98 درصد مساحت منطقه موردمطالعه در کلاس خطر بیابان‌زایی زیاد و خیلی زیاد قرار داشته و تنها 2 درصد از مناطق در کلاس متوسط تا خیلی کم قرار دارند. بر اساس نقشه‌های شدت و خطر بیابان‌زایی و با استفاده از مدل dpsir-m، 6 سیاست و 46 استراتژی و برنامه عملیاتی برای مدیریت بهینه اراضی استان خراسان رضوی پیشنهاد شد. همچنین پیشنهاد می‌شود نتایج به دست آمده از این پژوهش مورداستفاده مدیران و کارشناسان ادارات اجرایی قرار گیرد.

desertification risk assessment and providing management strategies using the dpsir-m model in khorasan razavi province

desertification is the greatest environmental challenge that serious threats to food security and biodiversity. this research was conducted with the aim of evaluating the risk of desertification and providing management plans using the dpsir-m conceptual model in khorasan razavi province and in 4 steps. these steps include; - collecting data and preparing basic maps, - choosing a model to prepare a desertification intensity map, - assessing the risk of desertification and finally, providing management plans based on the conceptual approach of dpsir-m. the results showed that more than 30% of the study area are located in the relatively critical to severe desertification class. in terms of fragility, about 59% of the areas of khorasan razavi province are in relatively fragile to very fragile environmental conditions, and about 7% have the potential of fragility. the results of the desertification risk map showed that more than 98% of the regions are in the high and very high desertification risk class, and only 2% of the areas are in the moderate to very low classes. this issue can be a serious warning of the land degradation for the officials and executives of khorasan razavi province. therefore, based on the intensity and risk maps of desertification and using the dpsir-m model, six policies and 46 strategies and action plans were proposed for optimal land management. the proposed programs are in the form of preventive, corrective and rehabilitation programs. therefore, it is suggested that the results obtained from this research be used by managers and experts of executive departments.