بررسی اثر اقلیم بر فرایند هوازدگی سنگ‌ها (مطالعه موردی: حوزه آبخیز تالار)

رسالت این مقاله تعیین انواع و شدت هوازدگی و مناطق موفوژنیتک با توجه ‌به اقلیم حاکم در حوزه آبخیز تالار استان مازندران است. به علت موقعیت خاص استان مازندران و واقع‌شدن بین دریا و سلسله جبال البرز، تنوع اقلیمی از جنوب به شمال در حوزه آبخیز تالار حاکم است. از طرف دیگر در حوزه آبخیز تالار هوازدگی سنگ‌ها با هیچ روشی مطالعه نشده است؛ درنتیجه شناخت دقیقی از نوع فرایند هوازدگی و مناطق مورفوژنیک در این حوضه وجود ندارد. به‌منظور پهنه‌بندی وضعیت هوازدگی و مناطق ژئومورفوژنتیک بر اساس مدل‌های لویس پلتیر، داده‌های اقلیمی شامل: میانگین بارش و دمای سالانه 8 ایستگاه هواشناسی که دارای داده و طول دوره آماری 1345 - 1395 بودند، از سازمان هواشناسی تهیه شد و در پایگاه‌داده در محیط arc gis ثبت گردید. سپس روند دما و بارش حوضه آبخیز تالار مربوط به هر ایستگاه تعیین گردید. در ادامه رژیم‌های هوازدگی و مورفوژنتیکی در آبخیز تالار از روی نمودارهای مربوط تعیین گردیدند. پس از تعیین ارزش وزنی به آن‌ها، در پایگاه‌داده ثبت و نقشه‌های مربوط در محیط arc gis تولید شد. نتایج نشان داد حوزه آبخیز تالار ازنظر مورفوژنتیکی در سه منطقه نیمه‌خشک، ساوان و معتدل قرار می‌گیرد. در این میان بیشترین مساحت مربوط به منطقه ساوان (50%) و کمترین به منطقه معتدل (15%) است. ازنظر وضعیت هوازدگی، سه نوع هوازدگی شیمیایی متوسط، مکانیکی کم و خیلی کم در حوزه آبخیز تالار اتفاق می‌افتد که هوازدگی شیمیایی متوسط دارای بیشترین مساحت (56%) است.

evaluating the effect of climate on the weathering process of rocks (case study: the telar watershed)

this study aims to identify the types and intensity of weathering and morphogentic zones in the talar watershed of mazandaran province following the local climate. climate diversity is present from south to north in the talar watershed due to the unique location of mazandaran province which is between the sea and the alborz mountain range. on the other hand, no method of studying the weathering of rocks has been used in the talar watershed; hence, the weathering process and morphogentic regions in this watershed are unknown. to zonate the state of weathering and geomorphogentic regions based on lewis peltier models, climatic data including average annual precipitation and temperature of 8 weather stations with appropriate data and length of the statistical period of 19662016, were collected from the meteorological organization and registered in the arc gis database environment. then, the talar watershed’s temperature and precipitation trends were found for each station. these maps were used to determine the weathering and morphogenetic regimes in the talar watershed. a weight value was assigned to each station. then, they were recorded in the database and were used to build the relevant maps in the arc gis environment. the results demonstrated that the talar watershed is morphogenetically situated in semiarid, savannah, and temperate zones. most of these regions are associated with the savan region (50%) and the fewest are linked with the temperate region (15%). regarding the weathering process, the talar watershed contains three types: moderate chemical weathering, low mechanical weathering, and extremely low weathering, with moderate chemical weathering covering the most area (56%).