ارزیابی نقش توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی خانوارهای روستایی در راستای کاهش اثرات خشکسالی؛ مطالعه موردی: شهرستان سرپل ذهاب (استان کرمانشاه)

بخش اعظمی از ایران به خاطر استقرار در کمربند خشک جغرافیایی و نوار بیابانی دنیا از شرایط اقلیمی ویژه ای برخوردار است که جزو مناطق کم باران جهان بشمار می آید. ازاین‌رو، خشکسالی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی ایران است. هدف تحقیق حاضر بررسی نقش توانمندسازی روستاییان در مواجهه و رویارویی با خشکسالی و کاستن از اثرات آن در مناطق روستایی شهرستان سرپل ذهاب در غرب استان کرمانشاه است. ازاین‌رو سعی کرده است تا به این سوال پاسخ دهد که چه رابطه‌ای بین توانمند سازی اقتصادی و اجتماعی خانوارهای روستایی و کاهش اثرات خشکسالی در محدوده موردمطالعه وجود دارد؟ تحقیق حاضر از نوع پژوهش های کاربردی و روش مورداستفاده توصیفی-تحلیلی مبتنی بر گردآوری داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه است. به دلیل گستردگی جغرافیایی منطقه و تعداد زیاد سکونتگاه های روستایی، از بین روستاهای واقع در محدوده سیاسی شهرستان سرپل ذهاب که دارای 100 خانوار و بیشتر بودند، با لحاظ کردن موقعیت طبیعی، تعداد 10 نقطه روستایی به‌عنوان نمونه انتخاب شد. در سطح تحلیل خانوار از بین 1966 خانوار روستایی ساکن براساس داده های سرشماری سال (1395)، با بهره گیری از فرمول کوکران تعداد 321 مورد به‌عنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه به صورت تصادفی ساده توزیع شده است که از این تعداد، 305 پرسشنامه تکمیل شده در اختیار محققان قرار گرفت و در تحلیل های آماری مورد استفاده قرار گرفت. برای تجزیه‌وتحلیل داده ها از آزمون های آماری t تک نمونه ای، تحلیل عاملی و مسیر استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که از دیدگاه ساکنین محلی توانمندسازی در ابعاد اقتصادی (3.84) و اجتماعی (3.60) بر روی کاهش اثرات سانحه تاثیر مثبتی دارد. نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد دسترسی به منابع مالی، بهبود فضای و کسب‌وکار و سرمایه اجتماعی محلی به ترتیب با 0/49، 0/53 و 0/34 بیشترین تاثیر را در توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی در راستای کاهش اثرات خشکسالی دارند.

assessing the role of economic and social empowerment of rural households in reducing the effects of drought (case study: sarpole zahab township, kermanshah province)

most parts of iran have special climatic conditions that are among the least rainy regions of the world as they are in the arid geographical belt and desert strip of the world. therefore, drought is one of the most important natural hazards in iran. the purpose of this study was to investigate the role of empowerment of villagers in dealing with drought and reducing its effects in rural areas of sarpole zahab county in the west of kermanshah province. therefore, it tried to answer the following question:  what is the relationship between economic and social empowerment of rural households and reducing the effects of drought in the study area? the applied research used a descriptiveanalytical method. questionnaire was used to collectg the required data. due to the geographical extent of the region and a large number of rural settlements, from among the villages located in the political area of ​​sarpole zahab county that had 100 families and more, considering the natural location, 10 rural points were selected as a sample. at the household level, out of 1966 rural households based on census data (2016), 321 items were selected as a sample using cochran’s formula and questionnaires were distributed randomly. onesample ttest, factor analysis, and path analysis were used to analyze the data. the results showed that from the perspective of residents, empowerment in economic and social dimensions have positive effects on reducing the effects of the drought disaster. the results of path analysis show that access to financial resources, improvement of the business environment, and local social capital respectively have the greatest impact on economic and social empowerment for reducing the effects of the drought disaster.