بررسی تغییرات مکانی غلظت آلاینده‌های سرب و کادمیم در خاک سطحی بخش‌هایی از ایران مرکزی (مطالعه موردی: دشت قم)

آلودگی‌های زیست‌محیطی از مهم‌ترین عوامل موثر بر تخریب و تنزل کیفیت اجزای بیوسفر محسوب شده و در این میان فلزات سنگین به دلیل سمیت، تجزیه‌پذیری و تحرک کم در خاک و تجمع زیستی در گیاهان موردتوجه هستند. این پژوهش با هدف تهیه نقشه پراکنش سرب و کادمیم خاک‌های سطحی بخش‌هایی از استان قم به مرکزیت شهر قم، با کاربری‌های متفاوت کشاورزی، شهری و صنعتی بایر در دو شکل کل و قابل جذب انجام گرفته است. توزیع مکانی این عناصر در خاک‌های سطحی با کاربری‌های متفاوت به وسعت 1054 کیلومترمربع بررسی شد. نمونه‌برداری در 209 نقطه با شبکه‌بندی منطقه مطالعاتی انجام و مقدار کل و قابل جذب سرب و کادمیم با استفاده از دستگاه جذب اتمی تعیین شد. واریوگرام‌های همه جهته عناصر مذکور توسط نرم‌افزار variowin ترسیم گردید. به دلیل عدم دستیابی به ساختار مناسب تغییر‌نما در مورد کادمیم، کریجینگ و تهیه نقشه در مورد آن صورت نگرفت. میانیابی به روش کریجینگ نقطه‌ای و با نرم‌افزار wingslib صورت گرفت. به‌منظور تعیین دقت تخمین‌های انجام شده از mee، msee استفاده گردید. دامنه تغییرات سرب کل با حداقل 9.6 و حداکثر 123.4 میلی‌گرم بر کیلوگرم، مقدار 113.8 گزارش می‌گردد. در این مطالعه حداقل و حداکثر غلظت کادمیوم کل به ترتیب 0.2 و 5.5 بوده است. میانگین غلظت سرب قابل جذب در منطقه مطالعاتی 4.1 میلی‌گرم بر کیلوگرم با حداقل 0.5 و حداکثر 34.8 میلی‌گرم بر کیلوگرم است. بر اساس نقشه‌های پراکنش سرب به نظر می‌رسد عامل موثر بر روند افزایشی این عنصر، نوع کاربری ‌باشد. اراضی با کاربری شهری و صنعتی بیشترین مقدار سرب کل و قابل جذب را دارا بودند که نشان از پتانسیل بالای منطقه برای آلودگی است. لذا لازم است اقدامات مدیریتی لازم جهت جلوگیری از بروز حوادث مخرب زیست‌محیطی انجام گیرد.

Spatial variation of lead and cadmium concentration in surface soil of parts of central Iran (Case study: Qom plain)

Heavy metals due to toxicity, degradability, low soil mobility and bioaccumulation in plants are of great interest. This study aimed to map the distribution of total and available Pb and Cd forms in surface soils of part of Qom province. The spatial distribution of these elements in surface soils with different land uses in the area of 1054 km2 was investigated. Sampling was done at 209 points by study area grid and total and available amount of lead and cadmium was determined by atomic absorption spectrophotometer. Due to the lack of suitable cadmium variogram, kriging failed for these elements. Mapping was done by point kriging with WinGslib software. MEE and MSEE were used to determine the accuracy of the estimates. According to results of compare means in different land use, urban and industrial areas had the highest concentration of total and absorbable lead on average that this was much higher in industrial and urban land use as compared with agricultural and uncultivated. There were no significant statistical differences in total concentrations of Cd among different land uses. Based on the lead distribution maps, it seems that the most important factor affecting the concentration of this elements is the type of land use. Urban and industrial land use had the highest amount of total and available lead, indicating the region’s high potential for advancing pollution. Therefore, necessary Therefore, necessary management measures should be taken to prevent the occurrence of destructive environmental events. Overall, by identifying topical sites where the concentration of the heavy metals studied exceeds the international standards, it became clear that the study area has the potential to move towards pollution and to show signs of pollution. Therefore, necessary management measures should be taken to prevent the occurrence of destructive environmental events.