بررسی نقش فرایندهای ژئومورفیک در مورفولوژی نبکاهای مناطق نیمه‌خشک

در این پژوهش چگونگی عملکرد فرایندهای آبی و بادی در تحول مورفولوژی ساختمان نبکاهای مناطق نیمه‌خشک نشان داده شده است؛ ازاین رو 9 نبکا انتخاب و نمونه‌برداری از عمق 10-0 سانتی‌متری رسوبات در موقعیت های مختلف ساختمان نبکا شامل راس نبکا، دامنه های رو به باد و پشت به باد، حاشیه نبکا و فضای بین نبکا انجام شد. تغییرات معنی‌دار در توزیع اندازه ذرات بیانگر روش های متفاوت عملکرد باد در حمل و تراکم رسوبات است. ذرات ماسه به‌طور معنی داری در قسمت راس نبکا افزایش یافته که نتیجۀ جابه جایی ذرات به‌وسیلۀ فرآیند جهش و خزش بادی است. افزایش ذرات ریزتر مانند سیلت متوسط و سیلت درشت در دامنه های رو به باد و پشت به باد حاکی از غلبه فرآیند حمل رسوبات بادی به‌صورت جهش و تعلیق در این موقعیت هاست. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که افزایش معنی‌دار رسوبات رس در حاشیه نبکا می تواند نتیجۀ عملکرد رواناب هایی باشد که قادر به حمل رسوبات ریزدانه از فضای بین تپه ها به سمت موقعیت های حاشیه ای نبکا هستند؛ شرایطی که با تجمع ذرات ریزدانه منجر به افزایش ظرفیت نگهداشت رطوبت در موقعیت های حاشیه شده که می تواند به‌نوبه خود منجر به گسترش جزایر حاصلخیز در حاشیه نبکا نسبت به سایر موقعیت ها گردد.

Role of geomorphic processes in the morphology of semi-arid nebkhas

Nebkha is a sand dune formed in many arid and semiarid regions by the accumulation of sediments around vegetation. The appearance and development of the sand dunes can be a sign of the expansion of desertification. The interaction between wind performance and the geomorphic characteristics of sand dune leads to heterogeneity in the distribution of sediment particles within sand dune. The aim of this study was to investigate the effects of hydrological and aeolian processes on the morphology of nebkha. Overall, 9 sand dunes were randomly selected. For each nebkha, sediment sampling was carried out from the different positions, including upwind and leeward slopes, dune top, edge, and the interdune spaces. Data on the parameters of particle size distribution, hydraulic conductivity and moisture were extracted. The measured particles were classified to 5 groups, including clay (> 2 µm), fine silt (25µm), medium silt (520µm), coarse silt (2064 µm), and sand (65≤ 2000 µm). The accumulation of aggregates with different sizes along the interdunedune continuum could exhibit the contribution of hydroaeolian processes in sediment transport and deposition. The findings showed that average aggregate size reduced from the interdune areas to the dunes, and the finest aggregates were observed on the dune edge, illustrating the functioning of hydrological processes on the evolution of the nebkha structure. By contrast, predominant sediments within the nebkha structure mostly were coarsegrained (sand) fractions, illustrating the functioning of aeolian processes. Based on the findings, the processes involved in the evolution of dune include the saltation and creep of sandsized sediments, transportation of sediments through runoff in the interdune space, as well as sedimentladen runoff that flows from the top of coppice dune into the edge positions.