سنجش تاب‌آوری شهری در برابر خطر زمین‌لرزه (موردمطالعه: کلان‌شهر تبریز)

با توسعۀ مداوم شهرنشینی و افزایش عدم اطمینان و خطرپذیری، تاب‌آوری به معیار مهمی برای ایمنی شهری تبدیل شده است. سامانه های شهری به‌عنوان سامانه های فضایی پویا و باز، نمودهای پیچیدۀ مشخصی را ارائه می نمایند؛ بنابراین، درک تاب‌آوری شهری از منظر نظریۀ سامانه های پیچیده برای دست‏یابی به درک کامل از ترکیب و سازوکار عملکرد سامانه های شهری و سپس بهبود ماهیت علمی شناخت و پژوهش های سامانۀ شهری حائز اهمیت است. مناطق شهری، بیشینۀ جمعیت کشور را در خود جای داده اند و علاوه بر گره های مصرف منابع و کانون های نوآوری، از لحاظ نظری و عملی به عرصۀ عمدۀ آزمون تاب‌آوری در برابر مخاطرات طبیعی به ویژه زمین لرزه تبدیل شده اند. پژوهش حاضر با هدف سنجش تاب‌آوری شهر تبریز به‌عنوان بزرگ ترین کانون جمعیتی شمال باختری ایران و درعین‌حال یکی از لرزه خیزترین شهرهای کشور در برابر خطر زمین لرزه انجام شده است. این پژوهش از لحاظ روش از نوع توصیفی تحلیلی و از نظر هدف نیز کاربردی است. بر این اساس تاب‌آوری شهری تبریز بر مبنای 14 معیار در قالب 4 مولفه اصلی (تاب‌آوری اجتماعی، اقتصادی، نهادی، کالبدی) به روش دلفی و توسط 50 نفر خبره مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای واکاوی داده‌ها، از آزمون‌های t تک نمونه‌ای، فریدمن، کندال و تحلیل مسیر در قالب نرم افزار spss استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که وضعیت تاب‌آوری شهر تبریز در برابر وقوع زمین لرزۀ احتمالی بعد اجتماعی، 2.19؛ در بعد اقتصادی، 2.37؛ در بعد نهادی، 1.94؛ و در بعد کالبدی 2.57 است. در مجموع میزان تاب‌آوری شهر تبریز در برابر زمین لرزه، با میانگین 2.33  نامطلوب است. از بین مولفه‌های چهارگانه، مولفۀ کالبدی با مجموع اثرات مستقیم و غیرمستقیم 0.560 آلفا را تبیین نموده و موثرترین مولفه در تاب‌آوری شهر تبریز است. ابعاد چهارگانه تاب‌آوری، روی هم رفته توانستند 0.345 از تاب‌آوری شهر تبریز را تبیین نمایند.