سنجش میزان آسیب‌پذیری کشاورزان در برابر خشکسالی ناشی از بحران آب رودخانه زاینده‌رود (موردمطالعه: مناطق روستایی بخش گرکن جنوبی شهرستان مبارکه)

هدف از این مطالعه بررسی میزان آسیب‌پذیری کشاورزان در سکونتگاه‌های روستایی بخش گرکن جنوبی از توابع شهرستان مبارکه در مواجهه با شرایط خشکسالی ناشی از بحران آب رودخانه زاینده‌رود است و سعی دارد به دو سوال 1کشاورزان در سکونتگاه‌های روستایی موردمطالعه در ابعاد اقتصادی، اجتماعیروانی و زیست‌محیطی از پدیده خشکسالی ناشی از بحران آب زاینده‌رود به چه میزان آسیب‌پذیر شده اند؟ 2 کشاورزان در منطقه موردمطالعه به چه میزان از راهکارهای مواجه با شرایط خشکسالی اطلاع و آگاهی دارند؟ پاسخ دهد. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه آماری تحقیق، کشاورزان روستاهای بخش گرکن جنوبی هستند که بر اساس داده‌های سرشماری نفوس و مسکن (1395) بالغ بر 2027 نفر هستند که با استفاده از فرمول کوکران 178 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند. روایی ابزار تحقیق توسط کارشناسان مرتبط تایید شده و پایایی گویه ها با استفاده از آلفای کرونباخ معادل 0.85 به دست آمده است. برای تحلیل داده های پرسشنامه ای از آزمون های آماری (همبستگی اسپیرمن، کای اسکوئر، t تک نمونه ای و فریدمن) و تکنیک تحلیل سلسله مراتبی بهره گرفته شده است. بررسی‌های به عمل آمده در خصوص آسیب‌پذیری کشاورزان نشان داد که افزایش هزینه‌های تولید به عنوان مهم‌ترین آسیب اقتصادی، افزایش فشارهای روحی و روانی به عنوان مهم‌ترین آسیب اجتماعی–روانی و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی به عنوان مهم‌ترین آسیب زیست‌محیطی ناشی از بحران آب زاینده‌رود در منطقه بوده است. نتایج آزمون‌های t تک نمونه‌ای و فریدمن نشان داد که آسیب‌های اجتماعی روانی بیش‌ترین میزان خسارت را در منطقه به کشاورزان وارد کرده است. بررسی میزان اطلاع و آگاهی کشاورزان از روش‌های مواجهه با شرایط خشکسالی نشان داد که میزان اطلاع و آگاهی کشاورزان منطقه در زمینه شیوه‌های کاهش هدر رفت آب از همه شاخص‌ها پررنگ‌تر بوده است. نتایج تحلیل سلسله مراتبی از دیدگاه کارشناسان نشان داد که موثرترین راهکار مقابله با خشکسالی در منطقه مذکور، راهکارهای فنی آبیاری است.

Assessing Vulnerability Level of Farmers against Drought resulted from Water Crisis in the Zayandeh Rud River (Case Study: Rural Areas, South Garkan, Mobarakeh County)

The purpose of this study was to investigate the vulnerability of farmers in the southern Garkan district township facing drought conditions caused by the water crisis of Zayandehrood River. The study tried to answer two questions: 1. how vulnerable are farmers to drought caused by the Zayandehrood water crisis in economic, social and environmental dimensions in the studied villages? 2. What is the level of farmers’ awareness of solutions to drought? The statistical population of the study is the farmers of the villages of the Southern Gerkan district, which in 2016 amounted to 2027 person, of which 178 cases were selected as a sample using the Cochran’s formula. The validity of the research instrument was confirmed by experts and the reliability of the items with Cronbach’s alpha was equal to 0.85. The required data were collected using a questionnaire and analyzed by statistical tests (Spearman correlation, Chisquare, onesample ttest and Friedman) and hierarchical analysis technique. The results showed that increasing production costs, increasing psychological stress and falling groundwater levels were respectively as the most important economic, social and environmental damages due to the Zayandehrood water crisis in the region. According to the results of onesample Ttest and Friedman test, sociopsychological injuries have caused the most damage to farmers. A survey of farmers’ awareness of drought management methods showed that knowledge of &ways to reduce water loss& is stronger than all other indicators. The results of hierarchical analysis from the perspective of experts showed that the most effective strategy to deal with drought in the region is &irrigation technical solutions&.