تحلیل فرهنگ سیاسی ایران مطالعه موردی: شهروندان شهرهای ارومیه و خرم‌‌آباد

در این مقاله، فرهنگ سیاسی جامعه ایران را در یک بازه کیفی اقتدارگرایی تا دموکراتیک‌‌گرایی بررسی و تحلیل کرده‌ایم. دیدگاه‌‌های نظریِ شکل‌گرفته درباب فرهنگ سیاسی ایران تحلیل‌‌های متفاوت و گاه متضاد دارند. دسته‌ای از این دیدگاه‌‌‌‌ها ویژگی‌‌های فرهنگ سیاسی ایران را غیردموکراتیک و اقتدارگرایانه معرفی کرده و دسته دیگر شاخص‌‌های دموکراتیک را به آن نسبت داده‌‌اند؛ ازجمله این شاخصه‌‌ها تاکید‌‌‌ بر میزان زیاد مشارکت سیاسی در دوره‌های مختلف انتخاباتی است. در این پژوهش، با استفاده از روش کمّی پیمایشی برمبنای داده‌‌های فازی، فرهنگ سیاسی دو شهر ارومیه و خرم‌‌آباد را که به‌ترتیب کمترین و بیشترین میزان مشارکت انتخاباتی را در دوره‌‌های مختلف انتخاباتی داشته‌‌اند، تحلیل کرده‌ایم تا با استفاده از یافته‌‌های تجربی، صحت و سقم نظریه‌‌ها و دیدگاه‌‌های فرهنگ سیاسی ایران را بیازماییم. برای این منظور، میزان عضویت شهروندان را در دو مجموعه فرهنگ سیاسی ارزیابی کرده‌ایم: ارزش‌‌های ابراز وجود دربرابر ارزش‌‌های بقا و ارزش‌‌های عقلانی دربرابر ارزش‌‌های سنتی، الگوی فرهنگ سیاسی آن‌ها را تعیین می‌‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد الگوی فرهنگ سیاسی ارومیه و خرم‌‌آباد تاحدودی شبیه به یکدیگر است. برخلاف تصور قبلی، در هیچ‌کدام از دو شهر، فرهنگ سیاسی همسان و واحدی مشاهده نشده است. بنابراین، مجموعه ارزش‌‌های سیاسی توده‌‌ مجموعه‌ای دووجهی است که هم تمایلات دموکراتیک و هم تعلقات اقتدارگرایی دارد و مهم‌تر این است که الگوی فرهنگ سیاسی شهروندان با میزان مشارکت انتخاباتی آنان مطابقت ندارد؛ بنابراین این استدلال که زیاد بودن مشارکت انتخاباتی می‌‌تواند شاخصی برای ارتقای فرهنگ سیاسی و نشان‌‌دهنده دموکراتیک بودن آن باشد، با واقعیت همخوانی ندارد.