مبانی نقد اجتماعی در ادبیات

ادبیات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل انتقال فرهنگ هر ملت، به قدر پیچیدگی زندگی و فرهنگ، دارای اجزا و عناصر پیچیده‌ای است. اگر نقد را ابزاری برای سوق دادن ادبیات به سمت خلاقیت بدانیم، آن‌گاه جایگاه ضروری و درعین حال حساس آن را در میان جوامع درک خواهیم کرد. نقد به‌مثابه وجدان بیدار ادبیات، آن را از خود‌فریبی می‌رهاند و دریچه‌های تازه‌ای را به سوی خلاقیت و تکامل هرچه بیشتر به روی آن می‌گشاید. ناقدان در این زمینه می‌توانند به فراخور علاقه و تخصص خود، شیوه‌های مختلفی را برگزینند. نقد اخلاقی، نقد اجتماعی، نقد روان‌شناختی، نقد تاریخی، نقد زیبایی‌شناسانه و نقد تطبیقی از مهم‌ترین شاخه‌های نقد ادبی است که ضمن تلفیق با علوم دیگر و استفاده از دستاوردهای آن، وابستگی ادبیات را به علم از یک‌سو و به فرهنگ جامعه از سوی دیگر اثبات می‌کند. این پژوهش با نگاهی تحلیلی به نقد اجتماعی توانسته است ضمن تبیین مبانی نقد اجتماعی در ادبیات، از ورای آرای گوناگون و گه‌گاه متناقض موجود در این زمینه به نوعی همگرایی و همسویی دست یابد. براساس این، با تلقی جامعه به‌عنوان موضوع تفکر ادیب نه منبع آن، تعریف فردیت هنرمند یا ادیب به تمایز دیدگاه وی از دیگران و نیز پذیرش جنبه‌های هنری آثار ادبی به‌عنوان وجه تمایز هنر از علم، بسیاری از چالش‌های موجود در این زمینه برطرف خواهد شد.