ایدیولوژی رژیم انقلابی مطالعه موردی جمهوری اسلامی ایران

رژیم های انقلابی ماهیت‌های گوناگونی داشته و در شکل‌های متنوعی ظاهر شده‌اند. در برخی شرایط، دیکتاتوری‌های نظامی، حزبی و فردی، و گاهی نیز رژیم‌های دموکراتیک از دل انقلاب‌ها سربرآورده است. بنابراین، انقلاب به‌عنوان یک عامل، به‌تنهایی رژیم را دموکراتیک یا اقتدارگرا نمی سازد. شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه (ایدیولوژی سیاسی) و نوع رژیم ساقط‌شده ماهیت رژیم انقلابی را رقم می زند. جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان رژیمی انقلابی، بر اساس نظریه دموکراتیزاسیون و سکولاریزاسیون قابل تبیین نیست و تحلیل و تبیین دیگری می‌طلبد. از دیدگاه دموکراتیزاسیون، وجه ولایت فقیه جمهوری اسلامی و از نظر سکولاریزاسیون، اسلامی ‌بودن جمهوری اسلامی و از نظر کلی، ترکیب جمهوری بودن و اسلامی بودنِ آن به مسیله‌ای برای اندیشمندان تبدیل شده است. در تعیین ماهیت رژیم انقلابی، عوامل گوناگونی دخالت دارند؛ از قبیل ساختار و شرایط بین‌المللی، ماهیت رژیم ساقط‌شده، قدرت جامعه مدنی و فرهنگ سیاسی. این مقاله با عنایت به نظریه‌های فرهنگ سیاسی (تقلیل‌یافته به ایدیولوژی سیاسی) درصدد تبیین این مسیله در دهه اول انقلاب اسلامی ایران (1357-1367) است. روش تحقیق، استفاده از راهبردهای مطالعه موردی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد نوع ایدیولوژی سیاسی رهبران انقلابی تا‌حدودی می‌تواند تبیین‌گر مسیله باشد. در اسلامی بودنِ نظام (در معنای تصویب قوانین اسلامی، نظارت فقها بر قوانین مصوّب و حضور فقها و روحانیان در دولت)، ایدیولوژی رهبران و نخبگان سیاسی نقش مهمی داشت. جمهوری بودن نظام (برگزاری انتخابات) نیز تا‌حدی ناشی از ایدیولوژی جمهوری‌خواهی اسلامی امام و نمایندگان مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی بود.