تبیین مفاد گمرکی در قراردادهای ایران با روسیه در دورۀ ناصری و مظفری با تاکید بر نظریۀ نظام جهانی والرشتاین (1287 1324ق/ 1870 1906م)

با توجه به ‌ضرورت ارتباطات بین‌المللی و نقش حقوق گمرکی در پیشرفت کشورها، مقالۀ حاضر به بازشناسی مفاد گمرکی در قراردادهای ایران با روسیه می‌پردازد. مقاله با روش توصیفی تحلیلی و بهره‌گیری از اسناد و منابع کتابخانه‌ای معافیت‌های گمرکی در قراردادهای منعقده با روسیه و اقتصاد ایران را در دورۀ حکومت ناصرالدین‌شاه (1267-1275ق/1848-1896. م) و مظفرالدین‌شاه (1275- 1285ق/1896-1907. م) براساس نظریۀ نظام جهانی موردبررسی قرار داده است. در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده می‏شود که چرا در قراردادهای منعقده با روسیه، عواید گمرکی کشور به‌عنوان تضمین بدهی‌های ایران در نظر گرفته می‌شد؟ ضعف اقتصادی ایران و عدم اطمینان روسیه نسبت به قدرت مالی دولت‌، این تردید را برای آن‌ها به وجود آورده بود که اگر ایران به تعهدات خود در قراردادها عمل نکند، خسارت وارده چگونه باید جبران گردد.به علت ضعف ساختارهای سیاسی- اقتصادی ایران، روسیه در قراردادهای خود، مفادی را درزمینۀ میزان تعرفه‌های گمرکی و معافیت‌های مالیاتی می‌گنجانید. معافیت‏های مالیاتی کالاهای وارداتی، صنایع‌دستی و کارگاهی ایران را در رقابت با محصولات وارداتی بی‌دفاع گذاشت، اما تضمین پرداخت عواید گمرکی به‌عنوان پشتوانۀ تعهدات، که مهم‌ترین درآمد دولت قاجار بود می‌توانست تردید روسیه را در زمینۀ پرداخت بدهی‌های ایران حل نماید. با توسعۀ مناسبات تجاری ایران با روسیه تجارت شمال کشور در انحصار روسیه قرار گرفت، ولی با بروز مشکلات گمرکی دولت‌ ایران مجبور به گرایش به کمک‌های دولت سوم شد. اگرچه با تاسیس وزارت دارایی و الحاق گمرک به آن در سال 1329ق/1911م، ساختار گمرکی بهبود یافت، ولی همچنان مانع از حمایت‌های تعرفه‌ای ایران از تولیدات داخلی شد. ایران در این دوره در شمار کشورهای حاشیه‌ای بود. 

explanation of customs provisions in iran's contracts with russia in the nasseri and mozaffari eras with emphasis on wallerstein's world system theory (1287-1324/1870-1906ad)

given the need for international relations and the role of customs law in the development of any country, the present article recognizes the customs provisions in iran's agreements with russia. this article describes the results of customs exemptions in the contracts concluded with russia during the reign of nasser al-din shah (1267-1275 ah / 1848 1896 ad) and muzaffar al din shah (1275 -1285 ah /18961907 ad( by descriptive-analytical method and using library documents and resources. based on wallerstein's theory of the world order. the main question of the research is why in the agreements concluded with russia; was the country's customs revenue considered to guarantee iran's debts? it is assumed that iran's economic weakness and russia's lack of confidence in the financial strength of the governments in power in iran, there was a doubt that if iran does not fulfill its obligations under the agreements, or short, how to compensate for the damage?during this period, due to the weakness of iran's political and economic structures, various countries and russia included provisions in the amount of customs tariffs and tax exemptions in their peace treaties and trade agreements with iran. gradually, the exemption from customs duties on imported goods, iran's handicrafts and workshops became defenseless in competition with imported products. guaranteeing the payment of customs revenues as a backing of obligations, which was one of the most important revenues of the qajar government and always poured large figures into the treasury of the government, could solve russia's doubts about paying iran's debts. they became the third government. although the country expanded trade relations with russia due to its strategic position, trade in northern iran was monopolized by russia. with the establishment of the ministry of finance and the annexation of customs to it in 1911 (1329 ah) the customs structure was improved, but still prevented tariff protections for domestic products. iran was one of the peripheral countries during this period.