کارکرد تلقینی خواب و خیال در توجیهات حاکمان به جامعه در تاریخ‌نگاری دورۀ مغولان و تیموریان

 پرداختن به خواب و خیال برای توجیه اعمال شاهان و حاکمان و تلقین آن‌ها به جامعه، در تاریخ‏نگاری ایران اهمیت بسیاری دارد. تحلیل رویا و خیال یکی از رویکردهای خوانش متن، یعنی نشانه‌شناسی است. هدف اصلی این خوانش‏ بازسازی کارکرد نظام‌های دلالت‌مند غیرزبانی برای اعمال و رفتار حاکمان در تاریخ است. خواب و خیال از نشانه‌های معنایی مهم است و در تاریخ‌نویسی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. کاربست این امر در منابع تاریخی و اعتنای اربابان قدرت به آن در دو محور قابل تشخیص است: مشروعیت‌بخشی و اعتباربخشی به اعمال و کردار شاهان. اهمیت خواب و تعبیر آن در قرآن کریم‌، روایات دینی و جریان تصوف نیز توجه مورخان را  به این مقوله در جایگاه امری توجیه‌گر در برابر ادلۀ عینی و عقلی جلب می‌کرد. این امر در دوران مغولان و تیموریان با توجه به بروز بحران در مشروعیت دینی حاکمان از فراوانی بیشتری برخوردار است. با رویکرد مذکور، این سوالات قابل طرح است‏: علل بیان رویا و خیال در آثار مورخان دورۀ مغولان و تیموریان چیست؟ در نظر حکام این دوره، خواب و خیال چه کاربری توجیهی و تلقینی‌ای برای جامعۀ ایران داشت؟ با اتکا به روش تحقیق تاریخی و بررسی شواهد این نتایج حاصل شد: بیان خیال و رویا در تاریخ‌نگاری همواره وجود داشته است، اما در تاریخ‌ میانۀ‌ ایران گستردگی بیشتری دارد. همچنین، خواب و خیال کاربری توجیهی برای تلقین خواست شاهان و امرا و مشروعیت‌بخشی حکومت به جامعۀ ایرانی این دوره داشته است.

the inductive function of dream and imagination in the rulers' justifications to society in the historiography of the mongol and timurid periods

dreaming and dreaming to justify the actions and behaviors of kings and rulers to instill it in society is very important in iranian historiography. dream and fantasy analysis is one of the approaches to reading the text, i.e., semiotics. the main purpose of this reading is to reconstruct the function of non-linguistic signaling systems for actions and behaviors in history. dreams and dreams are among the important semantic signs and have a special place in iranian historiography. the application of this matter in historical sources and the attention of rulers and masters of power to it can be distinguished in the two axes of legitimacy, justification and validation of the actions and deeds of kings. the importance of the dream and its interpretation in the holy qur’an, religious narrations and sufism was effective in the attention of historians to this issue as a justification against objective and rational arguments. this is more common during the mongol rule due to the crisis in the religious legitimacy of the rulers. with this approach, the following questions can be asked: what are the reasons for expressing dreams and fantasies in the works of historians of the mongol and timurid periods? what was the use of dreams and justifications for the iranian society in the eyes of the rulers of the mongol and timurid eras? relying on the method of historical research and reviewing the evidence, it was concluded that: although the expression of imagination and dreams has always existed in historiography, but in the middle history of iran is more widespread. the result of the research shows that the user’s dream and imagination had a justification for instilling the will of the kings and rulers and legitimizing the government to the iranian society of this period.