نظام نامه انتخابات و انتخابات نخستین دوره مجلس شورای ملی در آذربایجان(1285ش./1324ق.)

بلافاصله بعد از صدور فرمان مشروطیت ، نظام نامه انتخاباتی به عنوان سازوکار و شیوه نامه چگونگی نخستین انتخابات مجلس شورای ملی تدوین و تصویب گشت. براساس این نظام نامه انتخابات صنفی و طبقاتی بود. صنفی بودن انتخابات با نقشی که طبقات مختلف در به ثمر رسیدن انقلاب مشروطیت ایفا کرده بودند ربط وثیقی داشت.با وجود انتقاداتی که به نظام نامه وارد بود،به عنوان نخستین تجربه در مسیر دموکراسی این نظام نامه راه مشارکت سیاسی را باز کرد. بعد از تهران، دومین شهری که به انتخابات دست زد ، تبریز بود. نهادهای مردمی و مدنی تبریز عهده دار برگزاری این انتخابات شدند و با وجود برخی اشکالات و ابهامات، انتخابات اولین دوره مجلس شورای ملی در آذربایجان، تجربه قابل دفاع ، پیشروانه و راهگشایی در تحقق مشارکت عمومی وحق تعیین سرنوشت سیاسی و اجتماعی تلقی می شود. این پژوهش، نظام نامه انتخابات و جریان انتخابات آذربایجان را به عنوان مسئله ای محوری در تجربه ی نخستینِ دموکراسی در ایران و آذربایجان با اتکا به منابع اصیل مورد بررسی قرار داده است.

Election System and The first parliamentary elections in Azerbaijan

Immediately after the issuance of the constitutional order, the Electoral Code was developed and approved to determine the mechanism for holding the first national assembly elections. Guild and class elections were based on this Electoral Code. The guildbased nature of the elections was closely related to the role played by different social classes in the Constitutional Revolution coming to fruition. Despite the criticisms posed against the Electoral Code, it opened the path to political participation as the first experience on the path to democracy. After Tehran, Tabriz was the second city that set out to hold an election. Public and civil institutions in Tabriz took the responsibility for holding the elections. Despite the problems and ambiguities involved, the first national assembly elections in Azarbayjan is considered as a defensible, progressive and helpful experience in realizing the promise of public participation and the right to determine the country rsquo;s political and social destiny. The present study is an analysis of the Electoral Code and the elections process in Azarbayjan, Iran, as a central issue in the first democratic experience in Iran and Azarbayjan based on original sources.Keywords: Constitutional Revolution, Electoral Code, National Assembly, Azarbayjan, Tabriz Association