تحلیل نظم اجتماعی در دورۀ صفوی با تکیه بر نظریۀ حکومت طبیعی شکنندۀ نورث و همکاران

دورۀ صفویه نقطۀ عزیمت ایرانیان برای بنیان نهادنِ دولتِ جدید شمرده شده که در آن نخستین حکومتِ مستقلِ ایرانی پس از اسلام تشکیل شد. اگرچه حکومت صفوی به طور نسبی از توانایی ایجاد نظم و کنترل خشونت و رسیدن به درجاتی از رشد و بالندگی برخوردار بود، اما دیری نپایید که نظم و انسجام اجتماعی با بحران ها و چالش های عمیقی روبه رو شد و درنهایت رو به فروپاشی گذارد. این پژوهش می کوشد تا علل و زمینه های این امر را با استناد به شواهد و دلایل احصا شده از متون و منابع تاریخی، با روش تحلیلی و مقایسه ای و با توجه به الگوی حکومت طبیعی نورث و همکارانش واکاوی کند. یافته های پژوهش حاکی است ویژگی های حکومت صفوی در چهار مضمونِ »ناکامی در ائتلاف سازی پایدار «، »شکست در ایجاد تعادل میان نیروهای اجتماعی «، »ساخت شخصی، غیررسمی و یک‌جانبۀ قدرت سیاسی « و »اقتصاد سیاسی انحصاری و نقض حقوق مالکیت « با شاخص های اصلی حکومت طبیعی شکنندۀ نورث و همکاران هم‌خوانی دارد.

Social Order in the Safavid State with Emphasis on North's Theory of the Fragile Natural State

AbstractThe Safavid dynasty often considered the beginning of modern Iranian history in which the first independent Iranian state after Islam was founded. However, the Safavid government was relatively able to regulate violence and achieve in some degree, but after some time, social order faced a crisis and collapse. This study investigates the causes of this by citing historical sources, using a comparative and analytical method and relying on the model of the fragile natural state presented by North, Wallis and Weingast. Based on the findings of this study characteristics of the Safavid government in the four themes of failure to form a stable coalition , imbalance between social forces , personal, informal and unilateral structure of political power and monopoly of political economy and violation of property rights are similar to the main indicators of fragile natural government.