نوروز یا آغاز سال مالی در ایران دورۀ میانه (1313/ 1264‌ق)

نظام مالی در ایران برای کنترل زمانی امور اجرایی خود نیازمند استفاده از یک گاه شماری شمسی بود. این گاه شماری که در دورۀ اسلامی به سال خراجی نیز شهرت یافت به صورت موازی با گاه شماری رسمی قمری و گاه شماری های غیر رسمی شمسی (همچون گاه شماری اوستایی کهن و گاه شماری های محلی) به کار می رفت. آغاز این سال مالی به نوروز مشهور بود؛ اما به نظر می رسد که با وجود شباهت لفظی، نوروز مالی با نوروز گاه شماری شمسیِ رایج در ایران زمین، در قرون میانه تفاوت داشته است. این مقاله بر آن است تا نوروز به معنای موعد آغاز سال مالی را بازشناسد. استفاده از تبیین و تطبیق داده های گاه شماری و متون تاریخی روشن می سازد که نوروز خراجی در سده های اول تا چهارم هجری قمری، می باید در ابتدای تابستان برقرار می شد و به همین دلیل، با بسیاری از روندهای تولید و کسب درآمد ارتباط مناسب داشته و برای تثبیت نوروز در این تاریخ تلاش شده است. همچنین، تنوع اقلیمی در ایران سبب می شد که به جز نوروز رسمی، نوروزهای محلی در ولایت های گوناگون ایران در نظر گرفته شود.

Norouz, the Outset of Fiscal Year in Medieval Iran

Abstract The fiscal system in Iran was supposed to use a solar calendar in order to control set up its functions. This calendar, known in Islamic era as ldquo;Sāl i Kharāji rdquo; or tax calendar, was used alongside with official lunar calendar and nonofficial solar calendars. The outset of this fiscal year is known as Norouz, but it seems that in spite of similarity, fiscal Norouz has been different from the Norouz of the common solar calendar in medieval Iran. This research is about to recognize Norouz as the outset of the fiscal year. Study of calendar facts and historical texts show that ldquo;Tax Norouz rdquo; must have been at the summer solstice in 14 centuries A.H., thus has been suitable for production and earn procedures and there have been efforts to consolidate it at the date. Also, climate diversity in Iran caused local Norouzes to appear in provinces.